Anton Troianovski / The New York Times
Pazar günü İranlı mevkidaşıyla bir araya gelen Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, o günü "İran-Azerbaycan ilişkileri tarihinde güzel ve parlak bir sayfa olarak geçeceğini söyledi.
Oysa bu görüşme İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin ölmeden önce yaptığı son görüşmelerden biri olacaktı.
Kırılgan jeopolitik dinamikler
Reisi'nin İran'ın kuzey komşusu Azerbaycan Cumhurbaşkanı ile yaptığı bir görüşmeden dönerken bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesi, Kafkasya bölgesindeki kırılgan jeopolitik dinamiklerin onun ölümüyle sarsılabileceğinin altını çiziyor.
Pazar günkü toplantı, iki ülkenin geçen yıl Tahran'daki Azerbaycan Büyükelçiliği'ne düzenlenen saldırı ve Azerbaycan'ın İran'ın baş düşmanı İsrail ile giderek yakınlaşan ilişkileri nedeniyle gerilen ilişkilerini düzeltme çabalarının en üst noktasıydı.
Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de yaşayan bağımsız akademisyen Zaur Shiriyev'e göre, Reisi'nin ölümü bu çabaları sekteye uğratabilir çünkü Azerbaycan'ın İsrail'le olan ortaklığı onu suçlayan komplo teorilerine yol açabilir.
Bakü ile gerginlik tırmanabilir
Şiriyev, "İran'da muhtemelen dış düşmanları suçlama girişimleri olacaktır" dedi ve şöyle devam etti: "Bu tür iddialar Bakü-Tahran ilişkilerinde yeni gerginlikler yaratabilir ki Bakü bundan kesinlikle kaçınmak ister"
İran devlet haber medyası Pazartesi günü helikopterin düşme nedeninin teknik bir arıza olduğunu bildirdi. İsrail, Kafkas Dağları'nda Azerbaycan için kilit bir uluslararası ortak. Azerbaycan 2020 yılında komşusu Ermenistan'a karşı Dağlık Karabağ'ıgeri almak için 44 gün süren bir savaş verdiğinde, İsrail zaferde kritik öndemde olan insansız hava araçlarını sağladı ve sonrasında Bakü sokaklarında İsrail bayrakları dalgalandı.
Gazze Şeridi'ndeki İsrail-Hamas savaşının ortasında, Azerbaycan'ın otoriter lideri Aliyev taraf tutmaktan kaçınmaya çalıştı. Azerbaycan'ın devlet petrol şirketi Socar'ın İsrail'e ihracat yapmaya devam etmesi, Azerbaycan'ın en önemli müttefiki olan Türkiye'de halkın tepkisini çekiyor.
Azerbaycan'ın İran ile ilişkileri yıllardır gergin. Azerbaycan'ın 2020'de Ermenistan'a karşı kazandığı askeri zafer ve hem Türkiye hem de İsrail ile daha yakın ilişkiler kurması, Rusya, Türkiye ve İran'ın çıkarlarının uzun süredir çatıştığı istikrarsız bir bölge olan Kafkasya'nın jeopolitik haritasını yeniden çizdi. Ve geçen yılın başlarında Azerbaycan, Aliyev'in terör eylemi olarak nitelendirdiği ölümcül saldırının ardından Tahran'daki büyükelçiliğini kapattı.
İlişkileri düzeltme çabaları
Ancak o zamandan bu yana her iki taraf da ilişkileri onarmaya çalıştı ve Azerbaycanlı yetkililer İsrail ile İran arasında bir savaş çıkması durumunda İsrail'in topraklarını ya da hava sahasını kullanmasına izin vermeyeceklerini söylediler.
Yakınlaşma için ekonomik teşvikler de var. Kısmen Azerbaycan'dan geçen bir demiryolu projesi Rusya'yı Batı yaptırımlarının ulaşamayacağı İran limanlarına bağlayacak. Geçtiğimiz sonbaharda Azerbaycan ve İran, Azerbaycan'ın ana bölümünü Nahçıvan'a bağlayacak bir köprünün temelini birlikte attılar. Pazar günü Reisi ve Aliyev iki ülke arasındaki sınırda bir araya geldiklerinde ise Aras Nehri üzerinde ortaklaşa inşa edilen bir hidroelektrik barajının açılışını yapıyorlardı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı'nın ofisinden yapılan açıklamaya göre Reisi Pazar günü Aliyev'e "Bazıları görüşmelerimizden ve ortak başarılarımızdan hoşlanmayabilir" dedi ve ekledi: "Önemli olan ülkelerimiz, devletlerimiz ve halklarımız için iyi olanı birlikte hayata geçirmiş olmamızdır"
©️ 2024 The New York Times Company
