Kenneth Chang ve Anton Troianovski / The New York Times
Rusya neredeyse yarım yüzyıl sonra (47) Ay'a uzay aracı gönderdi. Cuma sabahı Rusya Federal Uzay Ajansı (Roscosmos) başkent Moskova’nın 5 bin 500 kilometre doğusundaki Vostoçniy (Vostoçni) uzay üssünden Luna-25 uzay aracını taşıyan Soyuz 2.1v roketini fırlattı. Luna-25'in başarılı geçen fırlatmanın ardından Ay'a ulaşması; 16 Ağustos'ta yörüngeye girmesi, 21 Ağustos'ta da yüzeye inmesi öngörülüyor. Başarılı olursa su kaynaklarının varlığı nedeniyle çok sayıda uzay programının dikkatini çeken güney kutup bölgesinde bir yıl boyunca araştırma yapacak.
Putin Rusya'nın gücünü göstermek istiyor
Bu görev Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinden yıllar önce geliştirilmeye başlandı ama aynı zamanda Vladimir Putin'in, ülkenin büyük güç statüsüne dönüşünü göstermek için kullanılıyor. Putin yönetimi; son yıllarda Sovyet dönemini, Rus gücünün zirvesi olarak yüceltilirken, komünist yönetimin suçları ve adaletsizlikleri örtbas etti. Sovyetlerin uzay alanındaki başarıları, okullarda ve devlet televizyonunda eğitimin önemli bir parçası haline geldi.
Dünya çapında dikkatle izlenecek bir test
Ukrayna'nın işgali Putin'in Rusya'yı yeniden inşa etme arayışını daha da arttırdı. Batı'nın yaptırımları ve savaş nedeniyle yabancı sermaye girişinin olmaması, Ay görevini ülkenin yeni bir yol çizme kabiliyetinin önemli bir testi olarak ortaya çıkarıyor. Rusya bu sayede gelecekteki görevler için yabancı şirketlerden satın alacağı elektronik bileşenleri geliştirmek istiyor. Bu sınav Avrupa ve Amerika'nın Ukrayna'daki savaş nedeniyle Rusya'yı izole etmeye çalıştığı ve Moskova'nın da buna karşılık olarak Batılı olmayan ülkelerle siyasi ve ekonomik bağlarını güçlendirmek istediği bir dönemde dünya çapında dikkatle izlenecek.
Uzay teknolojilerinde işbirliği arayışı
Putin, Rusya'nın uzay programını bu çabanın bir ayağı olarak görüyor. Geçtiğimiz ay Petersburg'da Afrikalı liderleri ağırladığı bir toplantıda uzay teknolojileri ve uygulamaları alanında işbirliğini genişletme sözü vermesi de projenin önemini gösteriyor. Öyle ki uzay çalışmaları ülke içinde de bir öncelikli hale getirildi. Putin mayıs ayında uzay alanında üstün başarılara imza atanlara verilmek üzere ‘Gagarin Nişanı’ ödülün düzenlenmesine ilişkin kararname imzaladı. Haziran ayında bu ödülü 1963 yılında uzaya çıkan ilk kadın olan ve şu anda Rus parlamentosunda görev alan Valentina Tereshkova'ya verdi.
Başarı şansı yüzde 70
Luna-25'in fırlatılmasına büyük önem veren Putin, 30 Haziran'da Roskosmos Direktörü Yuri Borisovile bir araya geldi. Kremlin'in görüşme tutanağına göre Borisov, Putin'i böyle bir görevin tipik başarı şansının yüzde 70 civarında olduğu konusunda uyardı ve "Bu tür görevler her zaman risklidir. Elbette başarılı olmasını isteriz" dedi.
Sondanın adı bile Sovyetler döneminden kalma
Luna-25'ten beklentiler ne olursa olsun, bu görev Rus uzay programının ilk uydu Sputnik'i ve ilk astronot Yuri Gagarin'i fırlattığı ve ardından aya astronot göndermek için NASA ile yarıştığı 1950'ler ve 60'lardaki görkemli günlerinden bu yana ne kadar gerilediğinin bir işareti. Sondanın adı bile Sovyetler Birliği'nin uzay çağı dönemini çağrıştırıyor. Moskova'nın 1976 yılında fırlatılan bir önceki Ay sondasının adı Luna-24'tü. Rusya'nın uzay faaliyetlerini yakından takip eden RussianSpaceWeb.com'u yayınlayan Anatoly Zak "Uzay aracının mimarisi, Sovyetler Birliği'nin 70'lerde Ay'a iniş için inşa ettiklerine çok benziyor. Sadece modern teknolojik gelişmelerden yararlanan küçültülmüş bir versiyon. Luna-25 adını vermeleri adil oldu, çünkü aslında bu Sovyet mirasının bir devamı" dedi.
Uzay araştırmaları nadas dönemindeydi
Sovyet uzay programı, Ay yarışı sonrası gezegen keşiflerinde başarılı olmuştu. Daha 1980'lerin ortalarında Vega 1 ve Vega 2 misyonları Venüs'e iniş araçları yerleştirdi ve Halley kuyruklu yıldızının yanından geçerek gözlemler yaptı. Sovyetler Birliği'nin çöküşünün yarattığı kaos, Rus uzay araştırmacıları için uzun sürecek bir nadas dönemini başlattı. 2011 yılında, Mars'ın uydusundan toprak ve taş toplamaya yönelik iddialı bir görev uzay aracının fırlatıldıktan kısa bir süre sonra küle dönmesiyle son buldu. Rus uzay ajansı tarafından hazırlanan raporda maliyet düşürmek için tercih edilen yöntemler ve yetersiz testler nedeniyle başarısız olunduğu belirtildi.
NASA Moskova'ya meydan okudu
Rusya'nın Soyuz uzay araçları hala astronotları Uluslararası Uzay İstasyonu'na güvenilir bir şekilde taşıyor. Ancak ülkenin uzay programı bir zamanlar çok kazançlı olan ticari uydu fırlatma işini büyük ölçüde kaybetti. Salı günü düzenlenen bir basın toplantısında NASA yöneticisi Bill Nelson, Luna-25'in başarılı bir şekilde fırlatılmasından dolayı Rusya'yı tebrik etti ve ay görevinde başarılar diledi. Diğer yandan "Bu noktada pek çok insanın Rusya'nın bahsettiğimiz zaman diliminde Ay'a kozmonot indirmeye hazır olduğunu söyleyeceğini sanmıyorum. Uzay yarışının bizimle Çin arasında olduğunu düşünüyorum" diyerek Moskova'ya meydan okudu.
"Putin zafer arıyor"
1960'lardaki ay yarışı dünyanın dört bir yanındaki insanların hayal gücünü fethederken, Luna-25 ay görevi sessiz sedasız başladı. Ay görevi ülkede bile ilgi görmedi. Üstelik Moskova’nın uzay yarışında ABD dışında Çin ve Hindistan gibi yeni rakipleri de var. Teknoloji blogerı Denis Shiryaev, "Rus hükümeti yaptırımları önemsemediğini göstermek için 'zafer' arıyor. Haberler büyük olasılıkla bunun için yayınlandı" dedi.
Görevde teknolojiler test edilecek
Luna-25 16 Ağustos'ta Ay'a ulaştığında yüzeyden 96,5 kilometre yukarıda dairesel bir yörüngeye girecek. İniş aracı birkaç gün boyunca eliptik bir yörüngeye girerek yüzeyin 19 kilometre kadar yakınına inecek. Ardından 21 Ağustos'ta iniş yapmaya çalışacak. Luna-25'in ana hedefi, gelecekteki Ay görevleri için zemin hazırlayan teknolojileri test etmek. Rusya Bilimler Akademisi Uzay Araştırmaları Enstitüsü'nün baş bilim adamı Natan Eismont görevi, muhtemelen Ay araştırma programında ilerlememizi sağlayacak test olarak tanımladı.
Sadece Çin üçte üç yaparak başarılı oldu
Son yıllarda birçok ülke Ay'a robotik uzay aracı gönderdi. Sadece Çin üçte üç yaparak başarılı oldu. Japon Ispace şirketinin nisan ayında yaptığı deneme de dahil olmak üzere diğer iniş denemelerinin hepsi başarısızlıkla sonuçlandı. Bir sonraki robotik fırlatma Japon hükümetinin görevi olacak ve iki Amerikan şirketi de bu yıl içinde bunu takip edebilir.
Luna-25 başlangıç
Luna-25'in Ay'a yönelik giderek daha iddialı hale gelen bir dizi görevin ilki olması planlanıyor. Luna-26'nın bir yörünge aracı, Luna-27'nin ise daha büyük ve daha yetenekli bir iniş aracı olması bekleniyor. Eismont, Rusya'nın Mars'taki ay görevinin başarısızlığa uğramasının ardından uzay araştırmalarının ilk defa Rusya'da yükselişe geçtiğini dikkat çekti ve bunu ülkedeki yeni nesil biliminsanlarının yeni fikirleri sayesinde odluğunu söyledi.
© 2023 The New York Times Company
