Nataliya Vasilyeva, Alina Lobzina / New York Times
Katya’nın telefonuyla bağlandığı mobil internet, St. Petersburg’dan Moskova’ya araçla dönerken aniden kesildi. Kendisi, ekip arkadaşı ve sayısız kişi sonrasında artık internete erişemedi. Harita ve bankacılık gibi uygulamalar çalışmaz oldu.
İşin ilginç yanı bu kesintiye ilişkin hiçbir uyarının da yapılmamış olmasıydı. Kesintinin ne kadar yaygın yaşandığı ya da ne kadar süreceğine ilişkin kimsenin en ufak bir fikri yoktu. Ancak sonradan anlaşıldı ki bu kesintiler doğrudan Rus yönetimi tarafından kasıtlı olarak yapılıyor. Rusya’nın mobil internet ağları artık Ukrayna ile süren savaş yüzünden sık sık kesintiler yaşıyor.
Geçen aydan bu yana, yetkililer ülkenin çeşitli yerlerinde her gün, saatler süren, tahmin edilemez kesintilerle bu ağları devre dışı bırakıyor. Amaç, analistlerin mobil ağları navigasyon için kullandığını söylediği Ukrayna İHA’larının saldırılarını engellemeye çalışmak.
Bu, akıllı telefonların milyonlarca insan için tek çevrimiçi erişim kaynağı olduğu bir ülkede büyük bir kesinti anlamına geliyor. Hükümet, vergi beyannamesi vermek ve iş başvurusu yapmak gibi işlemler için çok sayıda çevrimiçi hizmeti öne çıkarıyor ve Devlet Başkanı Vladimir Putin bu noktada Rusya’nın “birçok ülkeden bir adım önde” olduğunu iddia etmişti.
Buna rağmen Katya, “İnterneti kapatabilirler” dedi. Güvenliği konusunda duyduğu korkudan dolayı, röportaj yapılan diğer kişiler gibi yalnızca adıyla anılmayı istedi.
Katya ve ekip arkadaşı, kısmen indirilmiş bir haritayla uğraşıp, yakıt almak için annesini arayarak banka kartlarını yükletmek zorunda kaldıktan sonra evlerine dönebildiler.
Rus hükümeti, ülkenin en popüler mesajlaşma uygulamasını engellemeye çalışmak ve YouTube’a erişimi yavaşlatmak gibi çevrimiçi özgürlükleri kısıtlamaya yönelik geçmiş uygulamalarıyla biliniyor. Ancak mobil internet kesintileri savaşın dolaylı sonucu olarak gerçekleşti. 1 Haziran’da Ukrayna’nın Rus üslerine yönelik İHA saldırılarına verilen bir yanıt niteliği taşıyor.
Cep telefonları paralel mobil ağlar kullanır: Biri aramalar için, diğeri ise uygulamalar veya İHA’lar tarafından kullanılan veri için. İnternet kesintileri veri ağını devre dışı bıraksa da aramalar hâlâ gerçekleşebilir. Mobil ağlara bağlı olmayan kablosuz bağlantılar, telefonların çevrimiçi kalmasına olanak tanır.
Mobil internetin kapatılmasına dair günlük emirler, New York Times tarafından görülen belgelere göre, Moskova’dan değil, bildirilen İHA sızmalarının yaşandığı bölgesel yetkililer tarafından veriliyor.
"Ukrayna drone'larına bir şey yapamıyorlar, interneti kapatıyorlar"
Rus dijital haklar grubu Internet Protection Society’nin sürgündeki başkanı Mihail Klimarev “Kremlin, bölgesel otoritelerden İHA’lara karşı savunma kurmalarını istiyor. Yapabilecekleri başka bir şey yok, sadece interneti kapatıyorlar” dedi.
İHA tehdidi aynı zamanda Rusya’daki havalimanlarının saatlerce kapanmasına neden oluyor. Sadece bir hafta sonunda Moskova’da 300’e yakın uçuş iptal edildi.
Ay sonuna gelindiğinde, Rusya’nın 83 bölgesinin en az 73’ünde, günde birkaç saatliğine mobil internet kesiliyordu. Bu veriler, yurt dışında yaşayan gönüllülerin internet erişimini izlediği Na Svyazi adlı grubun hesaplamalarına dayanıyor.
Güney Rusya’daki Rostov-na-Donu’da yaşayan Yelena, kızının okula otobüsle gidip geldiğini ve ulaşım kartıyla ödeme yaptığını söyledi; ancak kesinti sırasında sistem çalışmıyordu. Yelena, birkaç kez otobüs şoförünün telefonuna doğrudan para göndermek zorunda kaldığını aktardı.
Ruslar bu tür kesintileri savaşın ilk aylarında, yalnızca Ukrayna sınırındaki bölgelerde deneyimlemişti.
Bu yıl, yetkililer Mayıs ayındaki Zafer Günü geçit töreni öncesinde Moskova’da mobil interneti birkaç gün süreyle kapattı. Bu tören, Çin lideri Şi Cinping dâhil birkaç dünya liderinin ağırlandığı Putin için önemli bir etkinlikti. Bu kesinti, Moskova halkının temassız ödeme, taksi, araç paylaşımı, yemek siparişi ve alışveriş için uygulamalara ne denli bağımlı olduğunu gözler önüne serdi, ancak tepkiler oldukça düşük seviyede kaldı.
Times’a konuşan sürgündeki Rus hukukçu ve internet uzmanı Sarkis Darbinian “Bölgeler, olası kamu tepkisinden çekindikleri için daha önce bu tür kesintilere başvurmuyordu” dedi. Darbinian'a göre Moskova’daki sessiz tepki, bölgesel yetkililere “interneti kapatabilirsin” mesajı verdi.
1 Haziran’daki Ukrayna saldırılarının ardından, kesintiler ülkenin dört bir yanına yayıldı.
İnternet kesintileri e-ticaret şirketlerini ve tüketicileri doğrudan etkiliyor, ancak ekonomik etkisinin boyutu belirsiz. Genellikle telefon uygulamalarıyla ilişkilendirilmeyen işletmeler de zarar görüyor. Örneğin, kuzeybatıdaki Pskov kentindeki belediyeye ait bir ısıtma şirketi, geçen ay kesintiler yüzünden bir boru hattı tamirini zamanında bitiremediğinden şikayet etti.
Tula’dan (güneybatı) Sibirya’daki Omsk’a kadar bazı bölgeler, mobil ağlar devre dışı kaldığında halkın çevrimiçi kalabilmesi için kamusal kablosuz internet hizmeti sunacaklarını yakın zamanda açıkladı.
Kesintiler, İHA saldırılarının hiç yaşanmadığı Rusya’nın en doğu bölgelerine kadar ulaştı. Bu da resmi gerekçeyi sorgulayanları artırdı.
Çin sınırına 15 km mesafedeki Habarovsk’ta yaşayan uzaktan çalışan teknoloji uzmanı Artyom, kesintilerin Kremlin’in bilgi akışını kısıtlama stratejisinin bir parçası olabileceğinden endişe etti.
© 2025 The New York Times Company
