Başkanın yetkileri artacak
Donald Trump ve yandaşları başkanın Beyaz Saray’dan bağımsız işleyen tüm federal kurumlar üzerindeki yetkisini artırarak güç dengesini değiştirmeyi hedefliyor. Trump’ın şu ana kadar söylediklerine bakılırsa göreve gelmesi halinde:
- Bağımsız kurumları başkanın kontrolüne tabi kılacak.
- Kongre Beyaz Saray’dan bağımsız hareket edebilecek çok sayıda düzenleyici kurum oluşturmuş durumda. Trump bunları başkanın kontrolüne tabi kılma sözü verdiğinden mahkeme savaşları muhtemel.
- Kamu fonlarına “el koyma” uygulamasını geri getirecek.
- Başkanın Kongre tarafından belli programlar için tahsis edilmiş harcamaları yapmayı reddetme yetkisine sahip olduğu eski sisteme dönüş sözü verdi.
- On binlerce kıdemli memurun istihdam korumasını kaldıracak.
- Trump başkanlık döneminde kadrolu memurları kovup yerlerine kendi adamlarını getirmesini kolaylaştıran bir başkanlık emri yayınlamıştı. Başkan Joe Biden emri iptal etti ama Trump yeniden seçilirse tekrar yürürlüğe koyacağını söyledi.
- İstihbarat kurumları, kolluk kuvvetleri, dışişleri bakanlığı ve Pentagon’daki memurları ayıklayacak.
- Trump ulusal güvenlik ve dış politikayla ilgili kurumlardaki kadrolu çalışanları kötü niyetli bir “derin devlet” olarak niteledi ve bu personeli ortadan kaldırmayı amaçlıyor.
- Kendisini meşru bulan hakim ve savcıları atayacak.
- İlk Trump döneminde siyaset tarafından atanan hukukçular Beyaz Saray’ın bazı önerilerine itiraz etmişti. Şimdilerde Trump’ın en yakın danışmanları başkanın yetki kapsamına dair agresif hukuki teorileri benimsemeye daha yatkın isimleri hazırlıyor.
Rakiplerinin peşine düşecek
Donald Trump düşman olarak gördüğü kişilerden intikam almak için başkanlık yetkilerini kullanacağını açıkladı. Müttefikleri de adalet bakanlığının başkandan bağımsızlığını ortadan kaldıracak hukuki gerekçeler hazırlıyor. Trump şu ana kadar aşağıdakileri yapabileceğini ima etti:
- Joe Biden ve ailesi hakkında cezai soruşturma açacak.
- Trump başkanken düşmanlarını soruşturması için adalet bakanlığına baskı yapmıştı. Yeniden seçilirse Biden ve ailesinin “peşine düşecek” özel bir savcı atayacağına söz verdi.
- Siyasi muhalifleri hakkında iddianame hazırlatacak.
- Trump geçmişte kendisi hakkında hazırlanan iddianameleri hatırlatarak yeniden başkan olduğunda kendisine siyaseten karşı çıkanlar için, “Gidip haklarında suçlamada bulunacağını” söyledi.
- Gazeteciler de kovuşturmaların hedefinde olacak.
- Trump’ın sırdaşlarından Kash Patel eski başkanın Beyaz Saray’a dönmesi halinde gazetecilerin de kovuşturulacağını söyledi. Sonrasında kampanya ekibi Trump’ı bu söylemden uzaklaştırdı.
Avrupa’yla askeri ittifakları azaltacak
Donald Trump ABD’nin en önemli askeri müttefiki olan NATO’yu kuvvet çarpanı değil Amerikan kaynaklarını tüketen bir asalak olarak gördüğünü çoktandır söylüyor. Şu ana kadar söylediklerine bakılırsa:
- NATO’nun etkisini azaltabilir veya ABD’yi NATO’dan çıkarabilir.
- Başkanken NATO’dan çıkma tehdidinde bulunmuştu. Kampanyası için kurulan web sitesinde NATO’nun anlamını baştan değerlendirmeyi planladığını söylemesi ittifakı bozacağı veya bitireceği yönündeki kaygıları artırıyor.
- Rusya-Ukrayna savaşını “24 saatte” bitirecek.
- Trump Ukrayna’daki savaşı bir günde bitireceğini iddia etti. Gerçi bunu nasıl yapacağını söylemedi ama Rusya’nın Ukrayna topraklarını almasına izin verip savaşı önlemek için anlaşmaya varacağını ima ediyor.
Ekonomi politikaları altüst olacak
Trump ekonomide dönüşüm umuduyla ekonomiyi bozma riskini göze alarak, yurtdışında imal edilen çoğu ürüne yeni gümrük vergileri getirmeyi planlıyor. İktisatçılara göre eski başkanın ticaret, sınır dışı etme ve vergilere dair ajandası fiyatların yükselmesine sebep olabilir. Kendisine sorarsanız:
- Çoğu ithal ürüne “evrensel taban gümrük vergisi” adında yeni vergi getirecek.
- Trump yurtdışında üretilmiş çoğu ürüne gümrük vergisi getirmeyi planladığını söyledi ve yeni ithalat vergisi için yüzde 10 gibi bir rakam telaffuz etti. Böyle bir politika tüketici fiyatlarını artırmanın yanı sıra Amerikalı ihracatçıların aleyhine olacak bir global ticaret savaşı da çıkarabilir.
- Çin’e yönelik yeni ve sert ticaret kısıtlamaları uygulayacak.
- Trump elektronik ve diğer zaruri tüketim maddelerinin “Çin’den ithalatını aşamalı olarak kaldıracağını” ve ABD şirketlerinin Çin’de yatırım yapmasını önleyecek yeni kurallar getireceğini söyledi. Dünyanın en büyük iki ekonomisi arasında her yıl yüz milyarlarca dolarlık ticaret yapılıyor.
- Ticari çıkarlar aleyhindeki kuralları azaltacak.
- Trump denetimi azaltmaya yönelik ajandasını yeniden yürürlüğe koyacağını söyledi. ‘İdari devlet’ olarak adlandırılan kurumları daha fazla frenleme sözü de verdi. Bu kurumlar havayı ve suyu temiz tutmaları, gıda, ilaç, taşıt ve tüketici ürünlerinin güvenli olmasını sağlamaları için şirketlere kârlarını azaltan bazı kısıtlamalar getiriyor.
- Vergi indirimlerinin süresini uzatıp kapsamını genişletecek.
- Trump 2017 tarihli vergi kanununda yer alan ve süresi dolmak üzere olan vergi indirimlerini uzatacağını söyledi. İndirim kapsamında her tür kişisel gelir ve büyük miras vergisi de var. İş dünyası liderleriyle yaptığı özel toplantılarda da kurumlar vergisi oranını daha da aşağı çekmek istediğini ifade ediyor.
Göçü engellemekte aşırıya kaçacak
Donald Trump 2025’te Beyaz Saray’a dönerse ilk dönemindeki göç kısıtlamalarını büyük oranda genişletmeyi planlıyor. Aşağıdakileri yapması muhtemel:
- Toplu sınır dışı hamlelerine girişebilir.
- Trump’ın göç konusundaki başdanışmanı Stephen Miller ikinci Trump döneminde sınır dışı edilen kişi sayısının on kat artırılarak yılda 1 milyonu bulmasının hedeflenebileceğini söyledi.
- ABD Göçmenlik ve Gümrük Muhafaza baskınları için memur sayısını artırabilir.
- Federal memurları ve Ulusal Muhafızları göç kontrolü için yeniden görevlendirmeyi planlıyor. Göçmenleri yakalamak için federal birliklerin kullanımına da izin çıkarabilir.
- Göçmenleri alıkoymak için kamplar inşa edebilir.
- Trump ekibi sınır dışı davası devam eden göçmenleri gözaltında tutmak için askeri kaynaklar kullanarak “devasa tutukevleri” inşa etmeyi planlıyor.
- ABD’den sığınmacı almaları için başka ülkelere baskı yapabilir.
- Trump Orta Amerika ülkeleriyle “güvenli üçüncü ülke” anlaşmalarını geri getirip bunları Afrika’ya ve başka bölgelere de genişletmeyi planlıyor. Amaç sığınma isteyen insanları başka ülkelere göndermek.
- Bazı Müslüman ülke vatandaşlarının ABD’ye girişini tekrar yasaklayabilir.
- Trump ABD’nin mülteci programını askıya almayı ve çoğunluğu Müslüman olan bazı ülkelerden gelen ziyaretçilerin ülkeye girişini yeniden yasaklamayı planlıyor. İlk döneminde koyduğu benzer seyahat yasağı Başkan Joe Biden tarafından 2021’de kaldırılmıştı.
- “Doğuştan vatandaşlık” hakkını sona erdirebilir.
- Olası Trump yönetimi resmi belgeleri olmayan ebeveynlerden doğan çocukların vatandaşlık hakkına sahip olmadığını ilan ederek onlara sosyal güvenlik kartı ve pasaport gibi belgeler vermeyi bırakabilir. •
© 2024 The New York Times Company
