Jeanna Smialek / New York Times
Avrupa Birliği (AB) liderleri, ABD’de ikinci dönemine başlayan Donald Trump ile iki konuda yol haritası çizmeye çalışıyorlardı. Bir yandan Trump’ı Ukrayna konusunda işbirliği içinde tutmaya çalışan AB diğer yandan da değişken tutumlarıyla öne çıkan Washington’a daha az bağımlı olmak adına savuma harcamalarını artırmaya uğraşıyor.
Cuma günü Oval Ofis’te gerçekleşen ve ABD Başkanı Trump’ın Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’i azarladığı görüşme, daha somut planlar yapılması gerektiği gerçeğini Avrupalıların gözleri önüne serdi. Hararetli geçen tartışmanın ardından, öfkesini belli eden Trump, Ukrayna lideriyle yapacağı basın toplantısını iptal etti. Ardından sosyal medyada ABD desteği arkasında olduğu sürece Zelenskiy'nin “barışa hazır olmadığı” açıklamasını paylaştı.
Tehdit, değişimin göstergesi
Trump'ın Zelenskiy’e yönelik öfkesi ve Washington’un aracılık ettiği herhangi bir barış anlaşmasını kabul etmemesi halinde ABD'nin Ukrayna'ya desteğini kesebileceği tehdidi bir değişimin de göstergesi oldu. Bu, Trump'ın ABD dış politikasını Avrupa'daki geleneksel müttefiklerinden uzaklaştırıp Rusya'ya doğru yönelttiğinin son işaretiydi.
Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier cumartesi günü Alman haber ajansı DPA'ya verdiği demeçte “Dün Beyaz Saray'daki manzara nefesimi kesti. Ukrayna'yı ABD'ye karşı savunmak zorunda kalacağımıza asla inanmazdım” dedi.
ABD stratejisindeki bu keskin değişim AB liderlerini şaşkına çevirdi. Pek çok kişi savaşın Ukrayna adına zayıf bir anlaşmayla sona ermesinin Rusya'yı cesaretlendireceğinden ve bunun da Avrupa'nın geri kalanı için daha büyük bir tehdit haline gelmesinden endişe ediyor. Avrupalı liderler bir zamanlar karşı karşıya kaldıkları ürkütücü meydan okumalarla yeniden yüzleşiyorlar. Ve bu ton değişimi Avrupa’ya “kendi kendine yetme” ve “özgüven” kazanmanın aciliyetini gösteriyor.
Avrupa'nın askerî açıdan gerçekten bağımsız olabilmesi için ihtiyaç duyacağı savunma sistemlerini inşa edebilmesi yıllar alacak. Ukrayna'yı desteklerken bir yandan da kendi savunma sistemlerini inşa etmek, AB'nin çoğu zaman başarmakta zorlandığı türden hızlı ve birleşik siyasi irade gerektirebilir.
‘Başka alternatifleri yok’
German Marshall Fonu Başkan Vekili Alexandra de Hoop Scheffer, “Bugün her şey Avrupa'ya bağlı. Asıl soru, nasıl adım atacakları? Başka alternatifleri yok” diyor.
AB liderleri, bir barış anlaşması yapılması halinde Ukrayna'da güvenliğin sağlanmasına nasıl yardımcı olabileceklerini, hangi şartları kabul edilebilir bulacaklarını ve bir sonraki yardım paketlerinde Ukrayna'ya ne verebileceklerini tartışıyorlar. Bunun için de üst düzey yetkililer savunma konusunu görüşmek üzere bir araya gelmeye hazırlanıyor; önce pazar günü (bugün) Londra'da İngiltere Başbakanı Keir Starmer tarafından düzenlenen bir toplantıda, ardından da perşembe günü Brüksel'de AB liderlerini bir araya getiren Avrupa Konseyi'nin özel bir zirvesinde.
'ABD'ye hâlâ ihtiyacımız var'
Bloğun 27 üye ülkesinden temsilciler cuma günü öğleden sonra bir araya gelerek Brüksel'deki toplantı için bir taslak oluşturdu. Konuyla ilgili bilgi sahibi bir AB yetkilisine göre, planda AB savunmasının daha önce beklenenden daha hızlı güçlendirilmesi ve Ukrayna için olası güvenlik garantilerinin daha açık bir şekilde tanımlanması çağrıları yer aldı. Ve bunlar Trump ile Zelenskiy arasında cuma günü yaşanan tartışmadan önce gerçekleşmişti.
Olayların alevlenmesi birçok Avrupalı yetkilinin Ukrayna'ya destek vermesine yol açtı. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, cuma gecesi sosyal paylaşım platformu X'te diğer Avrupalı liderlerle birlikte yaptığı ortak paylaşımda, “Asla yalnız olmayacaksınız sevgili Başkan” diye yazdı.
Bazı Avrupalı diplomat ve liderlerin hatta savunma harcamalarını artırma ve Ukrayna'ya destek verme konusunda isteksiz olan ülkelerin bile artık daha iddialı bir yaklaşım benimseyeceğini umduğu bu gelişme, hızlı hareket etme çağrılarını da beraberinde getirdi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Güçlü bir Avrupa'ya her zamankinden daha fazla ihtiyacımız var” dedi.
Ancak tüm bu cesaret verici açıklamalara rağmen, Avrupa'nın savunma konusunda özerkliğe geçişi çok da hızlı gerçekleşmeyebilir. Öncelikle, Ukrayna'ya yardım için mali yükün daha büyük bir kısmını omuzlamak muhtemelen pahalıya mal olacak. Avrupa'nın 132 milyar dolarına kıyasla ABD tek başına son üç yılda Ukrayna'ya askeri, mali ve insani yardım için yaklaşık 114 milyar dolar harcadı. Ayrıca, Avrupa'nın savunması söz konusu olduğunda, ABD, ivedi bir şekilde değiştirilmesi neredeyse imkânsız olan kritik silah sistemleri ve diğer askeri teçhizatın sağlayıcısı konumunda.
Brüksel merkezli araştırma grubu Bruegel'in direktörü Jeromin Zettelmeyer “ABD'ye hala ihtiyacımız var” diyor.
Macaristan problemi
Avrupalı yetkililer Ukrayna için on milyarlarca euroyu bulabilecek bir yardım paketini tartışıyorlar. Görüşmelere aşina bir diplomata göre cuma gecesi itibarıyla daha iddialı meblağlar için bastıran ülkeler, Trump'ın Zelenskiy görüşmesindeki üslubunun Avrupa'nın diğer ülkelerini de cüzdanlarını açma konusunda teşvik edeceğini umuyor.
Ancak Macaristan'ın Ukrayna'ya yönelik yeni yardım paketine karşı çıkması bekleniyor ki bu da AB'yi blok düzeyinde bir paketi kabul etmek yerine üye devletlerin katkılarını bir araya getirmek gibi zaman alıcı bir çabaya zorlayabilir, zira bu durumda oybirliği gerekecek. Macaristan Başbakanı Viktor Orban, ayrılığın açık bir işareti olarak, Zelenskiy ile yaptığı görüşme için Trump'a teşekkür ederek diğer pek çok Avrupalı liderden ayrı bit tutum sergiledi. Orban sosyal medyada şunları yazdı: “Birçokları için sindirilmesi zor olsa da barış için cesurca durdu.”
Avrupalı yetkililer de savaşı durduracak bir anlaşmaya varılması halinde Avrupa barış gücünün Ukrayna'da görev yapıp yapmayacağını, ne zaman ve nasıl görev yapacağını değerlendiriyor. İngiltere, Fransa gibi Ukrayna'ya asker göndermeye istekli olduğunu ifade etti. Bu konudaki görüşmelerin önümüzdeki hafta da devam etmesi bekleniyor.
Ancak cuma günkü yaşananlar ışığında, bazıları yavaş ilerleyen müzakere sürecinin artık sona ermiş olabileceğini söylüyor. De Hoop Scheffer, yetkililerin Ukrayna için güvenlik garantilerinin neye benzeyebileceğini henüz konuşmaya başlamışken, bunları nasıl uygulayacaklarını hızla düşünmeye başlamaları gerekebileceğini söyledi. “Bu, Avrupa'nın çok ama çok ciddi bir şekilde adım atması gereken bir zamandır” dedi.
© 2025 The New York Times Company
