Alex Travell, Hari Kumar / New York Times
Hindistan’ın tenha bir köşesinde kurulan yeni bir iPhone fabrikası, başka bir gezegenden gelmiş bir uzay gemisine benziyor. Apple için dünyanın çoğu iPhone’unu monte eden Tayvanlı şirket Foxconn, Devanahalli’deki kayalıklar ve darı tarlalarının ortasına konuşlandı.
Henüz tam anlamıyla tamamlanmamış ama faaliyette olan 300 dönümlük alanda yükselen şık binalar, yaklaşık 2,5 milyar dolarlık bir yatırımın somut göstergesi.
Bu, Başkan Donald Trump’ın Apple’ın ABD'de yapmasını istediği şey. Hindistan’ın bu bölgesinde yaşananlar, bunun neden cazip göründüğünü ve neden muhtemelen ABD’de, üretimi canlandırmak için devletin sürekli mali desteği ve nitelikli fabrika işçisi havuzunu genişletecek eğitimler olmadan gerçekleşmeyeceğini gösteriyor.
Apple, COVID-19 pandemisinin başlamasından ve Trump’ın yeniden seçilmesinden önce Hindistan’a yaptığı yatırımı şimdi katlıyor. Başta ABD olmak üzere birçok ülke, Çin’deki fabrikalara olan bağımlılıklarını azaltmak istiyordu. Çin üretimine büyük ölçüde bağlı olan Apple ise hızlı harekete geçti.
Counterpoint Research adlı analiz firması, Foxconn’un Hindistan’da iPhone üretimine başlamasından iki yıl sonra, bu yılın başlarında Hindistan’ın küresel iPhone talebinin %18’ini karşılamayı başardığını hesapladı. Devanahalli tesisi tam kapasiteye ulaştığında, 2025 sonunda Foxconn’un iPhone’ların %25 ila %30’unu Hindistan’da üretmesi bekleniyor.
Bu en yeni fabrika, Hindistan’da Apple ürünleri üreten birkaç tesisten en büyüğü. Kırmızı topraklardan henüz yeni yükselen fabrikanın her yeri tamamlanmamış durumda. Kadın işçiler için inşa edilen yüksek katlı yurtların iskeletleri üzerinde vinçler çalışıyor. Ancak şimdiden iki üretim katında yaklaşık 8 bin kişi istihdam ediliyor. Yakında bu sayı 40 bine çıkacak.
Bu bölge üzerindeki etkiler dönüştürücü nitelikte. İş arayanlar ve toprak sahipleri için altın bir fırsat. Çin’de Apple’ın fabrika kentlerini besleyen küçük sanayilerden oluşan o çılgın karma tedarik zincirinin bir benzeri Hindistan’ın kalbinde şekilleniyor. İşletmeler, iPhone üretimi için Foxconn’a minik parçalar, montaj ekipmanları ve işçi bulma hizmetleri gibi ürün ve hizmetler satıyor.
Bu firmaların bazıları Hintli; bazıları ise Tayvan, Güney Kore veya Amerikalı. Bazıları zaten bölgede bulunuyordu, diğerleri ise Hindistan’a ilk kez yatırım yapıyor.
Burada olan biteni görmek, üretimi geri getirmenin cazibesini anlamak demek. Foxconn fabrikasının çevresinde ücretler %10 ila %15 oranında artıyor. Şirketler, Foxconn ve Apple’ın diğer taşeronlarına tedarik sağlamak için sessizce anlaşmalar yapıyor.
Bankamatik için plastik parçalar üreten bir fabrika, Foxconn ekibini bir tura davet etti. İplik makinesi yapan bir dökümhane, Foxconn’un yeni fabrikasında kullanılacak metal parçaları üretme fırsatını kolluyor.
Hindistan böyle bir atılım için uzun süredir çalışıyor. Ülkenin ilk başbakanı Jawaharlal Nehru, hidroelektrik barajları, çelik fabrikaları ve araştırma enstitülerini “modern Hindistan’ın tapınakları” olarak nitelendirmişti. 2015’te Başbakan Narendra Modi “Hindistan’da Üret” (Make in India) politikasını ilan etti. 2020’den bu yana ise hükümet, stratejik üretim hedeflerini sübvanse etmek için 26 milyar dolar taahhüt etti.
Hindistan istihdam yaratmanın peşinde
Hindistan’ın sanayileşme için en acil gerekçesi istihdam yaratmak. ABD’nin aksine yeterince işi yok: ne hizmetlerde ne sanayide ne de başka bir alanda. İş gücünün neredeyse yarısı tarımla uğraşıyor. Hindistan’ın nüfusu zirveye ulaştığı için, sadece bu seviyeyi koruyabilmek adına yılda yaklaşık 10 milyon yeni işe ihtiyaç var.
Aynı zamanda Çin’in “dünyanın fabrikası” haline gelmesiyle kazandığı türden bir ekonomik güç ve teknolojik özerkliği elde etmek istiyor.
Ancak bir sorun var: Hindistan’daki elektronik fabrikaları, bir iPhone’un içinde yer alan çipler ve kamera modülleri gibi 1000 bileşenden en değerlilerini hâlâ ithal ediyor. Şüpheciler, Hindistan’daki iPhone üretimini “tornavida işi” olarak küçümsüyor ve ürün değerinin çok azının Hindistan’da yaratıldığını söylüyor.
Ancak hükümet, sübvansiyonlar sunarak Apple gibi şirketleri bu parçaların daha fazlasını yerel tedarikçilerden almaya ikna ediyor. Şimdiden Hintli firmalardan kasa, özel cam ve boya tedarik ediliyor. İki yıl önce Hindistan’da ilk mağazalarını açan Apple, hükümetin zorunlu tuttuğu şekilde, 2028’e kadar ürünlerinin %30’luk değerini Hindistan kaynaklı hale getirmek zorunda.
Centum, Apple için Foxconn ne ise, onun Hindistan versiyonu. Askerî füzelerden forkliftlere kadar ürünlerde kullanılan devre kartlarını üretiyor. Şirketin yönetici direktörü Nikhil Mallavarapu, Foxconn fabrikası için özelleştirilmiş test cihazları geliştirmek üzere görüşmeler yaptıklarını söylüyor.
Yeni işe alınan mühendisler ve diğer profesyoneller bölgeye akın ediyor. Kimileri yüzlerce kilometre öteden taşınmış, kimileri ise işe ulaşmak için her gün saatlerce yol kat ediyor. Sabah 08:00 vardiyasına yetişmek için sabah 3:30’da uyananlar var.
Ama Hindistan insan kaynağı açısından zengin. Sadece beş dakikalık yürüme mesafesinde, Doddagollahalli adlı köy, Foxconn’un gelişiyle hiç değişmemiş gibi duruyor. Kutsal bir koruluğun çevresine toplanmış evlerin çoğu hâlâ darı, üzüm ve sebze yetiştiren çiftçilere ait.
Bazı köylüler Foxconn çalışanlarına odalarını kiralıyor. Daha fazlası, arazilerini satmaya çalışıyor. Ama Sneha, tek isimle anılan bir kadın, Foxconn fabrikasında gündüz vardiyasında iş bulmuş. Matematik alanında yüksek lisans derecesine sahip. Her gün öğle yemeği için evine yürüyerek gidebiliyor—boynunda bir şirket kartı sallanıyor.
Foxconn’un Hindistan’daki büyük hedeflerini mümkün kılanlar, Sneha gibi insanlar ve onun ata topraklarına gelen binlerce yeni meslektaşı. Trump, ABD’de gözden çıkarılmış fabrika kasabalarının kaderini değiştirmek istiyor ama orada Sneha gibi nitelikli genç mezunlar bulunmuyor.
© 2025 The New York Times Company
