Trump'ın Çin'e yönelik ağır baskıları daha yeni başlıyor

Ana Swanson / New York Times

ABD Başkanı Donald Trump'ın Çin'e yönelik sert söylemleri genellikle gümrük vergileri üzerinde yoğunlaşıyor. Ancak göreve geldiğinden bu yana aldığı kararlara daha yakından bakıldığında, Başkan'ın Pekin'e yönelik, Amerika'nın kritik bir ticaret ortağından ayrılmasını hızlandırabilecek çok daha geniş bir ekonomik kısıtlamalar dizisi düşündüğü görülüyor.

Trump yönetimi şu ana kadar ABD ve Çin arasında akan yatırımlar üzerindeki kısıtlamaları genişletmeyi önerdi. Ulusal güvenlik kaygıları nedeniyle Çin yatırımlarına ve Çin'e teknoloji satışına daha fazla kısıtlama getirilmesi için bastırması muhtemel yetkililer atadı. Ve Trump, “açılış salvosu” olarak nitelendirdiği bir hamleyle Çin'den ithal edilen mallara %10 gümrük vergisi uygulamaya başladı.

Her iki partiden yetkililerin Amerika'nın Çin ile olan ekonomik ilişkilerini kademeli olarak azalttığı yılların ardından Trump'ın hamleleri, bağları daha agresif bir şekilde koparmaya hazır olduğunu gösteriyor.

Yale Hukuk Fakültesi Paul Tsai Çin Merkezi'nde kıdemli bir araştırmacı olan Samm Sacks, yönetimin Cuma günü yayınladığı yatırım memorandumunun “Çin ile ticari bağların tamamen çözülmesine yönelik bitmemiş görevi tamamlama çağrısı” olduğunu söyledi.

Sacks, “Şimdiye kadar pragmatistler ayrışmanın daha dar bir versiyonunu elde etmek için galip geldiler” dedi.

Sacks, bu açıklamaların Trump'ın Çin lideri Xi Jinping ile müzakereleri başlatması için bir “pazarlık aracı” olabileceğini söyledi ve ekledi: “Ancak bunun başarısızlığa uğraması ya da işe yaramaması halinde - ki büyük ihtimalle öyle olacak - ben bunu ayrıştırma işini bitirmek için bir plan olarak görüyorum”

ABD'nin ne kadar ileri gideceği konusunda asıl joker, Trump'ın kendisi gibi görünüyor. Başkan, kısmen Çin'in iki liderin 2020 başlarında imzaladığı bir anlaşmanın şartlarını yerine getirmemesi nedeniyle Xi ile potansiyel bir anlaşma yapmakla ilgileniyor. Mevcut ve eski danışmanları, Trump'ın Çin yatırımları gibi konularda daha şahin danışmanlarına kıyasla daha işlemsel bir bakış açısına sahip olduğunu ve bu durumun ABD'nin yararına olduğunu düşündüğü bir anlaşma karşılığında ekonomik bağların devam etmesiyle sonuçlanabileceğini söylüyor.

İki ülke arasındaki ticaret gerilimi daha da tırmanabilir

İlk döneminde Trump, Xi'nin Trump ile Kuzey Kore Devlet Başkanı Kim Jong Un arasında bir görüşme yapılmasına yardımcı olmasının ardından Çinli elektronik üreticisi ZTE'yi felç edecek bir plandan vazgeçti.
Trump'ın danışmanları, Başkan'ın Pekin üzerindeki baskıyı arttırmaya devam edebileceğini, çünkü bunu Çinli yetkilileri taviz vermeye zorlamanın bir yolu olarak görebileceğini söylüyor. Sonuç olarak önümüzdeki aylarda ticaret gerilimi artabilir.

İlk döneminde Çin'i gümrük vergileriyle vuran Trump, bu ay tüm Çin ithalatına %10 ek vergi getirdi. Buna gerekçe olarak da Pekin'in ABD'ye uyuşturucu akışını sınırlamak için yeterince çaba göstermemesini gösterdi. Çin de buna ABD ithalatına uyguladığı kendi gümrük vergileriyle cevap verdi. Ayrıca bazı kritik minerallerin ihracatını kısıtladı ve Google hakkında tekelcilik karşıtı bir soruşturma başlattı.

Başkan'ın göreve geldiği ilk gün imzaladığı bir ticaret memorandumu, danışmanlarını Çin'e karşı, Dünya Ticaret Örgütü'ne katılmadan önce ABD'nin Çin'e tanıdığı daimi normal ticari ilişkilerin iptal edilmesi gibi diğer önemli tedbirleri incelemeye yönlendirdi. Cuma günü de Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Temsilciliği, ABD gemi inşa endüstrisini Çin rekabetine karşı korumayı amaçlayan bir ticaret davasını ilerlettiğini açıkladı.

Trump'ın ekibi ayrıca, çipler ve çip üretim ekipmanlarına ilişkin düzenlemelerde algılanan boşlukları kapatmak da dahil olmak üzere ABD ihracat kontrollerini sıkılaştırmanın yollarını tartışıyor.

Konuyla ilgili bilgi sahibi kişiler, Trump yetkililerinin kısa bir süre önce Japonya ve Hollanda'daki mevkidaşlarıyla bir araya gelerek teknolojiyi Çin'den uzak tutmak için işbirliğini görüştüğünü ve Biden yönetiminin düzenli toplantılarına devam ettiğini söyledi.

Personel atamaları da Çin yatırımları ve teknoloji satışları konusunda daha katı bir tutuma işaret ediyor. Çin'e teknoloji satışını sınırlama çabalarına öncülük eden Ticaret Bakanlığı bünyesinde, Trump yönetimi kısa bir süre önce, aralarında ihracat idaresinden sorumlu eski bakan yardımcısı Matthew S. Borman'ın da bulunduğu uzun süredir görev yapan birkaç çalışanı yeni atamalar lehine görevden aldı.

Ticaret bakan yardımcılığına aday gösterilen Landon Heid, Dışişleri Bakanlığı'ndayken Çinli teknoloji şirketlerine yapılan satışlara daha sıkı kısıtlamalar getirilmesini savunuyordu.

Yatırım konusunda Trump'ın direktifi bir icra emrinden ziyade bir başkanlık memorandumuydu, yani herhangi bir politikayı hemen etkilemiyordu. Ancak genel hatlarıyla Hazine Bakanlığı ve diğer kurumlara, ABD'li şirketlerin ve yatırımcıların Çin'in askeri ilerlemelerine yardımcı olacak yatırımlar yapmalarını ve Çin'le bağlantılı kişilerin “kritik Amerikan işletmelerini ve varlıklarını satın almalarını” engellemek için yeni kurallar oluşturmalarını söyledi.

Memorandum, Trump yönetiminin ABD müttefiklerinin yatırımları için bir “hızlı süreç” yaratacağını ve ABD'nin yabancılardan gelen tüm “pasif” yatırımları, yani yönetim etkisi olmayan yatırımları memnuniyetle karşılayacağını söyledi.

Ancak Trump Çin gibi, teknoloji, fikri mülkiyet ve tarım, madenler ve gemicilik gibi stratejik sektörlerde kaldıraç elde etmek için ABD'ye sistematik olarak yatırım yaptığını söylediği bazı yabancı düşmanlara yönelik daha sert kısıtlamalar önerdi.

Bilgi notunda Trump yönetiminin, gelen yatırımları ulusal güvenlik tehditleri açısından inceleyen ABD'deki Yabancı Yatırım Komitesi'nin (CFIUS) yetkilerini “sıfırdan yatırımları” (sıfırdan inşa edilen yeni tesisler) da kapsayacak şekilde genişleteceği belirtildi.

Trump, danışmanlarına yeni teknolojilere yönelik kısıtlamaların genişletilmesinin yanı sıra emeklilik fonları ve üniversite bağışları gibi daha fazla yatırım türüne sınırlama uygulanıp uygulanmayacağını değerlendirmelerini istedi.

Ayrıca Çinli şirketlerin ABD borsalarına kote olmak için kullandıkları ve eleştirmenlerin ABD'li yatırımcıların mülkiyet haklarını ve korumalarını sınırladığını söylediği özel yapıyı da gözden geçirmelerini talep etti.

Eleştirmenler, iki ülke arasındaki yatırım akışının, ABD ulusal güvenliğine aykırı faaliyetleri finanse etmek ve ABD teknolojisinin Çin'e akmasına yardımcı olmak da dahil olmak üzere Çin hükümetine ve ordusuna yardım ettiğini söylüyor.