David Segal / New York Times
Azas Safaris şirketinin sahibi Simon Azarwagye, bilgisayar ekranındaki sayıları göstererek onu mutsuz eden hikayeyi anlatmaya başlıyor. Bilgisayarındaki talep grafiğini gösteren Azarwagye, bu yıl 89 potansiyel müşterisinin olduğunu ifade ediyor. 2023’ün başlarında iletişim kurduğu bu potansiyel müşterilerin hepsi Uganda'nın yemyeşil ormanlarına yapılacak safari turları için soruları sormuştu. 13 gün boyunca su aygırı ve gorillerin gözlemlendiği safari gezileri çift başına 15 bin dolara mâl oluyor. Ancak bu durum, Uganda’nın dünyadaki en sert LGBTQ+ karşıtı yasasını tartışmaya başlamadan önceydi.
Yasa ölüm cezası içeriyor
Bu yasa eşcinsellik için idam cezası içeriyor ve kamusal alanda eşcinselliği savumayı suç sayıyor. Uganda’daki yasa tasarısına ilişkin haberler uluslararası medyada yer aldı. Yasa tasarısının mayıs ayında kabul edilmesinden hemen sonra ABD Başkanı Joe Biden ve Avrupa liderleri Uganda’ya yaptırım tehdidinde bulundu.
Birkaç hafta içinde Azarwagye'nin 89 potansiyel müşterisinden 60'ı rezervasyonlarını iptal etti ve mesajlara cevap vermedi. Bu müşterilerin çoğu Avrupa ve ABD’den geliyordu. Azarwagye “Beni görmezden geldiler. Benimle konuşan birkaç kişi yasa nedeniyle Uganda’ya gelmenin güvenli olmadığını söyledi” dedi.
Ülkeye ekonomik bedel ödetiyor
İnsan hakları grubu Convening for Equality'nin raporuna göre, resmi adıyla 2023 Eşcinsellik Karşıtı Yasa'nın kabul edilmesinden bu yana, LGBTQ+ kişiler tutuklandı ve yüzlerce insan hakları ihlali yaşandı. Eşcinsel ve trans bireyler, yasa gereği ev sahipleri tarafından tahliye edildi. Eşcinsel ve trans bireyler, polise ihbar edilme korkusu nedniyle sağlık hizmeti de alamıyor. Yasa aynı zamanda korkunç bir ekonomik bedel ödetiyor.
Otelciler konaklama sektörünün zarar gördüğünü söylüyor. Tekstil üreticileri de ABD, İngiltere ve Avrupa'daki alıcıların siparişleri iptal ettiklerini söylüyor. Ülkenin inşaat şirketleri Batılı yatırımcıların yasa nedeniyle korktuğunu belirtiyor.
Uganda'nın başkenti Kampala'daki inşaat şirketi Dott Services’in CEO’su Venugopal Rao “Bir Amerikan şirketiyle yüz yüze görüştük ve şirketi yöneten adamlardan biri yasayla ilgili ahlaki bir sorunu olduğunu açıkça belirtti. Tanzanya ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti'ndeki projelerimiz için para alabiliriz. Ama Uganda için alamayız” dedi.
Kamuoyu araştırmasından derin düşmanlık çıktı
49 milyon nüfuslu Uganda’da eşcinsellere yönelik derin bir düşmanlık var. Afrobarometer adlı araştırma ağının 2022’de yaptığı anket Ugandalıların farklı etnik kökenlerden ve dini kökenden gelen insanlara karşı oldukça hoşgörülü olduğunu ancak eşcinsellere karşı nefret duyduğunu ortaya çıkardı. Katılımcıların yüzde 97’si eşcinselliği suç sayan yasayı desteklediğini ve 94’ü eşcinsel bir aile üyesini veya arkadaşını polise ihbar edeceklerini söyledi.
Ülkenin önde gelen kişileri Uganda'nın LGBTQ+ kişilere yönelik düşmanlığı dini görüşlerine de bağlıyor. Uganda Tur Operatörleri Birliği'nden Herbert Byaruhanga, "Burası bir Hıristiyan ülkesi ve özellikle Afrikalı Hıristiyanların eşcinselliğe farklı bir bakış açısı var" dedi. Byaruhanga, birliğin Eşcinsellik Karşıtı Yasaya dair neden bülten yayınlamadığını anlatırken direnişin alamsız olduğunu “Uganda kültürüne karşı koyamadık” diyerek ifade etti.
Devlet başkanı 'iğrenç' olarak tanımladı
Uganda’yı uzun süredir yöneten Yoweri Museveni, yasanın baş karakteri olarak görülüyor. Yaklaşık kırk yıldır Uganda'yı otokratik olarak yöneten Museveni 2021 seçimlerinde muhaliflere işkence yapmak ve onları öldürmekle suçlanıyor. Daha önce CNN’e verdiği röportajda Museveni, eşcinselleri ‘iğrenç’ olarak nitelemiş ve barış ve istikrarı baltaladıklarını iddia etmişti. Kendisine yakın kaynaklar ise öncelikle ekonomi konusunda endişelendiğini ve Uganda’nın dışlanmış olarak görülmesinden nefret eden bir pragmatist olduğunu söyledi.
Gazeteci Andrew Mwenda ve bir grup, yasanın teknik açıdan ipral edileceğini umarak anayasa mahkemesine dilekçe yazdı. Ülkede eşcinsellere yönelik bir diğer yasa tasarısı 2014 yılında “Eşcinselleri Öldürün” adıyla duyurulmuş ve mahkeme tarafından iptal edilmişti. Uganda Anayasa Mahkemesi bu hafta başında Eşcinsellik Karşıtı Yasa hakkında bir duruşma düzenledi. Kararın gelecek yılın başlarında ya da yıl bitmeden verileceği düşünülüyor. Mwenda “Yasa o kadar kötü ki hiçbir mahkeme bunu destekleyemez” dedi.
“Batı dünyası Uganda’yı yönetemeyecek”
Afrika'nın 54 ülkesinin yarısından fazlasında eşcinsel karşıtı yasalar var. Yasaların savunucuları, bunları sömürge yönetiminin kalıntılarından kurtulmanın ve Batı'nın çürümüş gelenekleriyle mücadele etmenin bir yolu olarak görüyor. Eşcinsellik Karşıtı Yasa oylamasının yapıldığı gün parlamento sözcüsü Anita Annet Among, "Batı dünyası Uganda'yı yönetemeyecek” dedi.
Uganda, çeşitli kaynaklardan yıllık milyarlarca dolar yardım ve vergi indirimi alıyor. Bu kaynaklardan bazıları söz konusu yasa sonrası misilleme yapacağını duyurdu. Dünya Bankası yasa nedeniyle ülkede yeni bir projeye başlamayacağını belirtti. ABD Dışişleri Bakanlığı ülkede iş yapmanın riskleri konusunda uyarı yayınladı ve ABD’yi ziyaret etmesi yasaklanan Ugandalı yetkililerin listesini genişletti. Uganda’ya doğrudan yardımı kesen ABD, 1 Ocak’ta ülkenin Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası'ndan çıkarılması planlanıyor.
Etkileri önümüzdeki aylarda netleşecek
Uganda’nın ekonomisini zorlaştıran Eşcinsellik Karşıtı Yasa’nın etkileri önümüzdeki aylarda daha da netleşecek. Uganda'daki Ekonomi Politikası Araştırma Merkezi'nden araştırma görevlisi Corti Paul Lakuma, ülkenin son yıllarda istikrarlı bir şekilde büyüdüğünü söyledi. Gayri safi yurtiçi hasılada 2000'li yıllarda çift haneli büyüme yaşandı. 2010'dan 2019 yılına kadar ise yüzde 6 büyüme gerçekleşti. Lakuma bu başarının bankacılık sektörünün özelleştirilmesinden ve altyapı iyileştirmelerinden kaynaklandığına inanıyor. Ülkenin şimdi daha güvenli olduğuna inanan Lakuma “80’li yıllarda akşam 7’de evde olmanız gerekiyordu. Aksi halde öldürülebilirdiniz. Burası artık 24 saat açık bir ülke” dedi.
Lakuma, Uganda konusunda iyimser çünkü Eşcinsellik Karşıtı Yasa’nın mahkemeler tarafından iptal edileceğini düşünüyor. Diğerleri ise yaptırım ve ceza tehditleri olmadan yargıçların yasayı bozmasının zor olacağını düşünüyor. Uganda halihazırda eşcinsellik karşıtı yasa çıkarmayı düşünen diğer Afrika ülkelerine bir uyarı niteliği taşıyor. Kenya’daki bir milletvekili de acımasız bir öneride bulundu ancak ülkenin parlamentosu bunun mümkün olmadığına kadar verdi. Afrika’nın farklı eğilimlere hoşgörülü olma yöneliminde ilerleme var. Kıtadaki 6 ülke son son yılda eşcinsel ilişkileri yasallaştırdı. Uganda ise aykırı olma tehlikesiyle karşı karşıya.
© 2023 The New York Times Company
