Matthew Mpoke Bigg - Lynsey Chutel / New York Times
ABD Savunma Bakanı Pete Hegseth'in Çarşamba günü yaptığı açıklamaya göre ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna'nın NATO üyeliğini desteklemiyor ve bu da Kiev yönetiminin ortak savunma ittifakına katılma umutlarına önemli bir darbe vuruyor.
Ukrayna, ittifakın koruma örtüsünün gelecekteki Rus saldırganlığına karşı koruma sağlayacağı fikrine dayanarak NATO üyeliğini kilit bir stratejik hedef haline getirdi.
Ancak bu haftaki gelişmelerden önce bile NATO üyeliği Ukrayna için uzak bir hayaldi. NATO ülkeleri Ukrayna'yı askeri yardımlarla desteklediler ancak kendilerini Rusya ile doğrudan bir savaşın içine çekebilecek yeni bir üyeyi kabul etme konusunda pek istekli davranmadılar.
NATO'nun önemini sorgulayan ve hatta ittifaktan çekilmekle tehdit eden Trump, ikinci döneminde Ukrayna'nın gelecekte gruba katılabileceği fikrinden daha da uzaklaşıyor gibi görünüyor.
NATO nedir?
NATO olarak bilinen Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra 1949 yılında Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve 10 Avrupa ülkesi tarafından kurulan bir karşılıklı savunma ittifakı. Fransızca kısaltması OTAN ile de biliniyor.
İttifakın adını aldığı antlaşmanın tüm NATO üyelerinin uyması gereken 14 maddesi var. Belki de en önemlisi, bir üye ülkeye yapılan saldırının tüm üye ülkelere yapılmış sayılacağını ilan eden 5. Madde.
Bu madde Batı Avrupa'yı, Soğuk Savaş sırasında Orta ve Doğu Avrupa üzerindeki hakimiyetini pekiştiren ve güç ve hırs bakımından giderek büyüdüğü görülen Sovyetler Birliği'ne karşı ABD'nin koruması altına soktu.
Sovyetler Birliği'nin 1991'de çöküşünden sonra ittifak daha geniş bir rol üstlendi. Üye ülkelerin gönüllü birliklerinden oluşan NATO kuvvetleri 1990'larda Bosna'da barış gücü olarak görev yaptı ve 1999'da ittifakın halen birliklerinin bulunduğu Kosova'yı korumak için Sırbistan'ı bombaladı.
Hangi ülkeler üye?
Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'nın yanı sıra 1949 yılında NATO'ya üye olan ülkeler Belçika, İngiltere, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç ve Portekiz.
O tarihten bu yana 20 Avrupa ülkesi daha katıldı: Arnavutluk, Bulgaristan, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, Macaristan, Letonya, Litvanya, Karadağ, Kuzey Makedonya, Polonya, Türkiye, Romanya, Slovakya, Slovenya, İspanya ve İsveç.
Finlandiya 2023'te, İsveç ise 2024'te üye oldu ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından askeri bağlantısızlıklarını terk ettiler. Finlandiya Rusya ile 830 millik bir sınırı paylaşıyor.
NATO üyeliği uzun zamandır Amerikan nükleer şemsiyesi ve kolektif savunma ilkesi altında koruma sağlıyor. Ancak ittifakın sadece askeri harcama hedefleri değil, kabiliyetler, silahlar, asker gücü ve altyapı için özel talepler gibi kapsamlı gereksinimleri de var.
Trump NATO hakkında ne düşünüyor?
Amerika Birleşik Devletleri tarihsel olarak ittifaka hem siyasi hem de askeri açıdan hakim oldu, ancak Trump NATO'nun önemini ve ülkesinin çabalarına yaptığı mali katkıyı sorgulamıştır. Trump, NATO'nun ekonomik çıktılarının %2'si oranındaki harcama hedefini tutturamadıkları için müttefiklerine ateş püskürdü ve hatta ittifaktan çekilmekle tehdit etti.
Putin ile kurduğu sıcak ilişki de Kremlin'i izole etmeye çalışan NATO üyelerini kızdırdı.
Trump'ın Beyaz Saray'a dönüşü, ABD'nin desteğinin azalacağı korkusuyla NATO üyelerinin mali ve askeri işbirliğini güçlendirme çabalarına yeniden odaklanmalarına neden oldu. Trump'ın ilk döneminden bu yana Avrupa Birliği ülkeleri askeri harcamalarını arttırdı. Bu ülkeler 2021 yılına kıyasla %30'luk bir artışla 2024 yılında savunma için tahmini 340 milyar dolar harcadılar. NATO'nun 32 üyesinden en az 23'ü ittifakın hedefleri doğrultusunda gayri safi yurtiçi hasılalarının %2'sini ya da daha fazlasını savunmaya harcıyor.
Hegseth bu hafta Brüksel'de NATO üyelerine Amerika'nın ortak savunmadaki rolünün devam edeceğine dair güvence verirken, ülkelerinin askeri harcamalarını gayri safi yurtiçi hasılalarının %2'sinin üzerine çıkarmaları ve %5'i hedeflemeleri yönündeki çağrılarını yineledi.
Brüksel'de bir araya gelen diğer NATO savunma bakanları, Ukrayna'nın katılımı olmadan müzakerelerin devam edemeyeceği konusunda ısrar ettiler.
Ukrayna'daki savaş NATO'yu nasıl değiştirdi?
Rusya'nın Ukrayna'yı işgali NATO'yu başlangıçtaki caydırıcı güvenlik stratejisini yeniden gözden geçirmeye ve giderek savaşa daha hazır bir strateji benimsemeye zorladı.
NATO üyeleri Ukrayna ordusuna milyarlarca dolarlık teçhizat ve silah gönderdi. Örneğin İngiltere ve Fransa havadan fırlatılan seyir füzeleri gönderdi ve geçen yıl Biden yönetimi Amerikan yapımı uzun menzilli füzeler olan Army Tactical Missile Systems ya da ATACMS göndermeyi kabul etti. İttifak ayrıca Ukrayna'nın insani yardım taleplerinin koordine edilmesine de yardımcı oldu.
Savaş, NATO'nun doğu sınırındaki ülkeler, özellikle de Baltık ülkeleri ve ittifak içinde önemli bir nüfuza sahip olan Polonya arasında Rus saldırganlığına ilişkin yeni korkular yarattı. Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, işgalin başlamasından sonra Kiev'i ziyaret eden ilk yabancı liderler arasında yer aldı ve ittifakın en şahin destekçilerinden biri oldu.
Trump'ın göreve gelmesiyle birlikte ittifak bir yandan ABD ile ilişkilerini dengelemeye çalışırken diğer yandan da kendi kendine nasıl daha yeterli hale gelebileceğini araştırıyor. NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, savunma söz konusu olduğunda kıtanın ABD olmadan gerçekçi bir şekilde tek başına hareket edemeyeceğini vurguladı.
Ukrayna'nın üyelik başvurusu ne durumda?
NATO'ya katılma umudu, Ukrayna'nın Avrupa Birliği içindeki geleceğini güvence altına alma planının merkezi bir parçası. NATO, en azından 2008'den bu yana bir zaman çizelgesi belirtmeden Ukrayna'ya nihai üyelik sözü verdi. Kiev, Rusya'nın işgalinden sonra 2022 yılında NATO'ya katılmak için resmen başvurdu.
NATO ayrıca Ukrayna'nın üye olabilmesi için yapması gereken revizyonların bir listesini de hazırladı.
Ukrayna'nın savaş sırasında ittifaka katılması pek olası değildi, çünkü bu, NATO üyelerini Rusya ile doğrudan çatışma içine sokacaktı. Hegseth'in bu haftaki yorumlarıyla birlikte Ukrayna'nın NATO üyeliği ihtimali her zamankinden daha uzak görünüyor.
© 2024 The New York Times Company
