Ephrat Livni / The New York Times
Hamas lideri Yahya Sinvar uzun zamandır grubun en etkili liderlerinden biri olarak görülüyordu ve Gazze Şeridi'nin altındaki tünellerde çoğunlukla gizli kalmasına rağmen büyük bir güce sahipti.
İsrail ordusu ise Perşembe günü yaptığı açıklamada Sinvar'ın Gazze'de öldürüldüğünü duyurdu. Bu çatışmanın sona ermesi umutlarını da artırabilir.
Uzun süredir Hamas'ın Gazze'deki askeri stratejisinin planlayıcısı olarak görülen Sinvar, Ağustos ayında grubun siyasi bürosunu da yönetmek üzere seçilince gücünü pekiştirdi. Bu göreve grubun siyasi şefi İsmail Haniye'nin suikasta kurban gitmesinin ardından getirilmişti.
Sinvar'ın yetişme yılları
Sinvar 1962 yılında Gazze'de, İsrail devletinin kuruluşunu çevreleyen savaşlar sırasında kaçan ya da kaçmak zorunda kalan yüz binlerce Filistinli Arapla birlikte evlerini terk eden bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bu yerinden edilme onun 1980'lerde Hamas'a katılma kararını derinden etkiledi.
Sinvar, Hamas'ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin tarafından görevlendirilmiş ve El Mecd olarak bilinen bir iç güvenlik biriminin başına getirilmişti. Görevi, İslami ahlak yasalarını ihlal ettiğinden ya da İsrailli işgalcilerle işbirliği yaptığından şüphelenilen kişileri bulup cezalandırmaktı ve bu pozisyon sonunda kendisini İsrail ile doğrudan karşı karşıya getirdi.
Hapishane hayatı
İsrail mahkeme kayıtlarına göre Sinvar, 1988 yılında dinden dönmekle ya da İsrail'le işbirliği yapmakla suçladığı dört Filistinliyi öldürdüğü için hapse atıldı. Yirmi yıldan fazla bir süreyi İsrail'de hapiste geçiren Sinvar, burada İbranice öğrendi ve İsrail kültürü ve toplumuna dair bir anlayış geliştirdi.
Hapisteyken Sinvar online bir üniversite programından yararlandı ve İsrail basınını yakından takip etti. İsrail'in iç güvenlik teşkilatı Şin Bet'in eski başkanları tarafından yazılmış on binlerce sayfalık kaçak İbranice otobiyografileri Arapçaya çevirdi.
Sinvar gözaltındayken onu tedavi eden ve onunla iletişime geçen İsrailli diş hekimi Yuval Bitton, Sinvar'ın çevrilen sayfaları gizlice paylaştığını, böylece mahkumların teşkilatın terörle mücadele taktiklerini inceleyebildiğini söyledi. Bitton, Sinvar'ın kendisini “Yahudi halkının tarihi uzmanı” olarak tanımlamaktan hoşlandığını söyledi.
İkili düzenli olarak konuşuyordu. Bitton, “Sinvar'la konuşmalarımız kişisel ya da duygusal değildi, sadece Hamas hakkındaydı” dedi.
Sinvar bir keresinde İtalyan bir gazeteciye hapishanenin bir pota olduğunu söylemiş ve “Hapishane sizi inşa eder” demişti. Sinvar, hapishanenin kendisine neye inandığını ve bunun için ödemeye hazır olduğu bedeli düşünmesi için zaman verdiğini eklemişti.
Yine de Sinvar birkaç kez gözaltından kaçmaya çalıştı, bir keresinde hapishanenin altından tünel kazmak ve ziyaretçi merkezinden çıkmak umuduyla hücresinin zemininde bir delik açtı. Ve dışarıdaki Hamas liderleriyle İsrail'e karşı komplo kurmanın yollarını buldu, hapishaneye cep telefonu sokmayı başardı ve Filistinli mahkumlarla takas etmek için İsrail askerlerini kaçırmanın yollarını bulmak da dahil olmak üzere mesajları dışarı taşımak için avukatları ve ziyaretçileri kullandı.
Bu faaliyetler Sinvar'ın yıllar sonra 7 Ekim 2023'te İsrail'e yapacağı saldırıyı planlarken izleyeceği yaklaşımın habercisiydi.
Hapisten sonra
2011'de bir esir takasıyla İsrail hapishanesinden serbest bırakıldığında Sinvar, İsrail askerlerini ele geçirmenin, yıllar süren başarısız müzakerelerden sonra, İsrail tarafından hapsedilen Filistinlileri serbest bırakmak için en etkili yol olduğunu söyledi. Sinvar o dönemde “Bir mahkum için bir İsrail askerinin yakalanması evrendeki en iyi haberdir, çünkü kendisi için bir umut ışığı açıldığını bilir” dedi.
Sinvar hapisten çıktıktan sonra evlendi ve çocuk sahibi oldu. Ailesi hakkında kamuoyuna çok az şey söyledi ama bir keresinde “Oğlumun konuştuğu ilk kelimeler ‘baba’, ‘anne’ ve ‘drone’ oldu” demişti.
Sert tutumu, İsrail ile Gazze'deki çatışmaları sona erdirecek gibi görünmüyordu ya da İsrail'den alınan ve hala Gazze'de tutulan rehinelerin geri dönmesini sağlayacak bir ateşkes anlaşmasına varmaya istekli olmayacağı düşünülüyordu.
Nitekim İsrailli ve ABD'li istihbarat yetkilileri Sinvar'ın stratejisinin Gazze'deki savaşı İsrail'in uluslararası itibarını zedeleyecek ve birincil müttefiki ABD ile ilişkilerine zarar verecek kadar uzun süre devam ettirmek olduğunu söyledi.
Sinvar'ın ölümü ateşkes müzakerelerini nasıl etkileyecek?
Sinvar'ın ölümü çatışmanın sona ereceğine dair umutları arttıracak. Hem Sinvar hem de İsrail hükümeti aylar süren ateşkes müzakereleri sırasında uzlaşmayı reddetmişti.
Sinvar'ın ölümü Hamas'ı İsrail'in bazı taleplerini kabul etmeye sevk edebilir ya da İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'ya sembolik bir zafer kazandırarak kendi müzakere tutumunu yumuşatmak için ihtiyaç duyduğu siyasi kılıfı sağlayabilir.
Savaş başladığından bu yana ateşkes görüşmelerinin çoğu Mısır ve Katar'da gerçekleşti. Ancak Sinvar, Gazze'de saklandığı yerden bile önemli bir rol oynadı. Görüşmeler hakkında bilgi sahibi olan yetkililere göre, görüşmeler boyunca Hamas müzakerecileri herhangi bir taviz vermeden önce Sinvar'ın onayını almak zorunda kaldı.
Hamas yetkilileri daha önce Sinvar'ın grubun kararlarında son söze sahip olmadığı konusunda ısrar etse de, hem müttefiklerine hem de düşmanlarına göre Gazze'deki liderlik rolü ve güçlü kişiliği ona Hamas'ın işleyişinde büyük bir önem kazandırdı.
“Sinvar'a danışılmadan alınabilecek hiçbir karar yok” diyen Hamas üyesi ve siyasi analist Salah al-Din al-Awawdeh, 1990‘lar ve 2000’lerde her ikisi de İsrail'de hapisteyken Sinvar'la arkadaş olduğunu söyledi ve “Sinvar sıradan bir lider değil. O güçlü bir insan ve olayların mimarı” diye ekledi.
© 2024 The New York Times Company
