Dünyadaki en sınırlı sanat eserlerinden biri olan Fabergé’nin efsanevi İmparatorluk Yumurtaları artık neredeyse tamamen müze koleksiyonlarına girmiş durumda. Rus çarları III. Aleksandr ve II. Nikolay’ın 1885–1916 arasında Paskalya hediyesi olarak sipariş ettiği 50 yumurtadan sadece yedisi bugün özel koleksiyonlarda bulunuyor. Bunların da üçü “gerçek anlamda özel” kabul ediliyor.
CNN'in aktardığına göre, bu üç yumurtadan biri olan 1913 tarihli “Kış Yumurtası,” 20 yıldan uzun bir aradan sonra ilk kez müzayedeye çıkıyor. Christie’s, Londra’da yapılacak açık artırmada fiyatın 20 milyon sterlini (26 milyon dolar) aşmasını bekliyor. Bu gerçekleşirse, Kış Yumurtası hem kendi rekorunu yenileyecek hem de Fabergé yumurtaları için şimdiye kadarki en yüksek müzayede fiyatı olacak.
‘Buzdan oyulmuş gibi’
Fabergé uzmanı ve Wartski’nin ortak yöneticisi Kieran McCarthy, eserin neden bu kadar yüksek değer gördüğünü şu sözlerle anlatıyor: “Sanki elinizde bir buz parçası tutuyorsunuz. Doğayı değerli taşlarla yeniden yaratmak gibi.” Tamamen şeffaf kuvars bloktan oyulan yumurtanın yüzeyinde elmaslarla parlatılmış kar taneleri yer alıyor; platinin ince izleri, güneşte eriyen kırağıyı andırıyor.
İmparatorluk Yumurtalarının her biri gibi Kış Yumurtası da açıldığında bir “sürpriz” barındırıyor: beyaz kuvarstan oyulmuş taç yaprakları ve odunsu anemonlardan oluşan minyatür bir saksı düzenlemesi. Bu çiçekler Rusya’nın sert kışından sonra açan ilk türlerden biri olarak sembolik bir anlam taşıyor.
McCarthy, bu eserin “çoğu uzman tarafından tüm Fabergé yumurtalarının en büyüğü” olarak görüldüğünü, “Rus sanatının en özgün parçalarından biri” sayıldığını vurguluyor. Christie’s’in Rus sanatı bölümü direktörü Margo Oganesian da yumurtayı “İmparatorluk serisinin en yenilikçi ve en sıra dışı tasarımı” olarak niteliyor.
Bir kadın ustanın tasarımı
Kış Yumurtası’nın tasarımcısı, Fabergé atölyelerinde çalışan nadir kadın ustalardan biri olan Alma Pihl. Kısa süreliğine çizim ve envanter işleri için işe alınan Pihl, 1908’den itibaren şirketin baş kuyumcusu olan amcası Albert Holmström’ün atölyesine katılmıştı. Efsaneye göre Pihl, atölyedeki pencerede oluşan buz kristallerinden ilham alarak yumurtanın tasarımını geliştirdi.
Dönemin Rusya’sında ve erkek egemen mücevher sektöründe bir kadın ustanın böylesine önemli bir eser üretmiş olması, Kış Yumurtası’na ayrı bir tarihsel değer katıyor.
Devrimden kaçış ve kayıp yıllar
Kış Yumurtası, II. Nikolay tarafından annesi Maria Fyodorovna’ya hediye edilmesinden bir yıl sonra Birinci Dünya Savaşı patladı; ardından gelen Bolşevik Devrimi’yle hanedan devrildi. Sovyetler, devlet gelirini artırmak için imparatorluk hazinelerinin büyük bölümünü değerinin altında satmaya başladı. Kış Yumurtası da bu süreçte ucuz bir fiyata İngiliz antikacı Wartski tarafından satın alındı.
1975’ten sonra yaklaşık 20 yıl boyunca kaybolan eser, 1994’te yeniden ortaya çıktı. Aynı yıl Christie’s’de yapılan açık artırmada 5,6 milyon dolara satıldı; 2002’de bu rekoru 9,6 milyon dolara çıkararak bir kez daha kendisi kırdı. Christie’s, eseri 2002’de satın alan kişinin bir “asilzade” olduğunu doğruladı ancak kimliğini açıklamadı. Şimdi aynı koleksiyoner yumurtayı yeniden satışa sunuyor.
Satılabilecek ama satın alınması riskli bir hazine
Uzmanlara göre yumurtanın yeni sahibini tahmin etmek kolay değil. Yıllar boyunca Fabergé pazarının en güçlü olduğu iki ülke —ABD ve Rusya— bugün “kompromize” durumda.
ABD’de ithalat vergisi yüzde 35, yani milyonlarca dolarlık ek maliyet anlamına geliyor. Rusya’ya satış ise yaptırımlar nedeniyle pratikte imkânsız. Bir eserin Rusya’ya gideceğinden “şüphe duyulması” bile yaptırım ihlali sayılabiliyor.
Bu nedenle, geçmişte büyük sanat koleksiyonları oluşturan Körfez ülkelerinin olası alıcılar arasında yer alabileceği belirtiliyor. Ancak bu konuda da kesin bir işaret yok.
Christie’s, CNN’e yaptığı açıklamada kapsamlı yaptırım ve kara para aklama denetimleri uyguladığını, tüm müzayede süreçlerinin uluslararası regülasyonlarla uyumlu yürütüldüğünü belirtti.
