Tüp bebek (IVF) yöntemiyle çocuk sahibi olmak isteyen ebeveyn adayları, yakında embriyoları genetik ve diğer bilgilere göre sıralayarak çocuklarının ömrünü uzatma umuduyla seçim yapabilecek. Bu iddia, DNA testi ve analizleri yapan Nucleus Genomics adlı şirketin 25 yaşındaki kurucusu tarafından ortaya atıldı.
Şirketin kurucusu ve CEO'su Kian Sadeghi “Son 150 yılda insan ömrü dramatik şekilde uzadı” diyor ve ekliyor: Kronik hastalıkları öngörüp azaltmaya yönelik DNA testleri, bu süreci bir kez daha mümkün kılabilir.
Embriyolara risk puanı verilecek
Nucleus, Alzheimer, kalp hastalıkları ve kanser gibi ileri yaşta ortaya çıkan ve ölümün başlıca nedenleri olan yaklaşık 900 duruma dair analiz karşılığında 5.999 dolar ücret almayı planlıyor. Şirket, analiz sürecinde en fazla 20 embriyoyu inceleyecek.
Embriyolara, bu kronik hastalıklara yakalanma olasılıklarına göre risk puanları verilecek. Hangi embriyoyu seçeceklerine, ebeveynler karar verecek. Dileyenler, sonuçları tartışmak üzere genetik danışmanlık seansı da alabilecek.
Poligenik risk skorları
Tüp bebek doktorları ve klinikleri hâlihazırda embriyoları Down sendromu gibi genetik rahatsızlıklara yol açabilecek kromozom bozukluklarına karşı rutin olarak test ediyor. Ayrıca, taşıyıcı olduklarını bilen ve ölümcül genetik hastalık riski taşıyan (örneğin Tay-Sachs veya orak hücre anemisi) çiftlere embriyolarını taramaları öneriliyor.
Nucleus ise, yüzlerce hatta binlerce genin etkisiyle oluşan hastalık riskleri için embriyo düzeyinde risk skorları sunmayı vaat ediyor. Bu tür analizlere “poligenik risk skorları” deniliyor. Ancak bu testler şu anda çoğu tıbbi meslek kuruluşu tarafından önerilmiyor. Skorlar yalnızca birer olasılık belirtisi; yani bir bireyin o hastalığa kesinlikle yakalanacağı anlamına gelmiyor.
IQ tahminleri sınırlı doğrulukta
Nucleus ayrıca embriyoların IQ, boy ve göz rengi gibi özellikleri için de olasılık değerlendirmesi sunuyor. Sadeghi, bu tahminlerin güvenilirlik düzeyinin müşterilere bildirildiğini söylüyor. Şirket, IQ tahminlerinin sınırlı doğrulukta olduğunu kabul ediyor.
Sadeghi, kendi DNA’sını test ettirip hastalık risklerini öğrenmek isteyen bireylerle, daha uzun ömürlü çocuk doğurmak için embriyo sıralayan ebeveynler arasında fark görmediğini belirtiyor.
Etik tarafı tartışılıyor
Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nden doğurganlık doktoru Dr. Paula Amato, bu tür sıralamaların toplumda bazı çocuk türlerinin değer görmemesine neden olabileceğinden etik endişelerin doğduğunu belirtiyor. Kendi uygulamalarında kromozom sayısı anormal olan embriyoları transfer etmediğini söyleyen Amato, hastaların geri kalan embriyoları kişisel tercihlere göre seçmesinin ise onların hakkı olduğunu ifade ediyor.
Nucleus, embriyolara doğrudan genetik test uygulamıyor. Bunun yerine, embriyoları kromozom bozuklukları ve 13 farklı poligenik hastalık için test eden Genomic Prediction adlı şirketle iş birliği yapıyor. Bu hastalıklar arasında diyabet, kalp rahatsızlıkları ve bazı kanser türleri bulunuyor.
Şirket, embriyoların ham genetik verilerini talep eden müşteriler adına Nucleus’a gönderiyor. Federal yasalar uyarınca, hastaların klinik laboratuvarlardan kendi genetik verilerini talep etme hakkı bulunuyor. Bu veriler, dileyen müşteriler tarafından Nucleus sistemine yüklenebiliyor.
Embriyo başına maliyeti 2 bin 500 dolar
Embriyoların kronik hastalık risklerini önceden tahmin etme fikri, uzun yaşam (longevity) topluluğunun ilgisini çekiyor. 2021’de kurulan Orchid Health adlı şirket de embriyolarda genetik tarama yapıyor ve yaşa bağlı birçok hastalık için risk puanları sunuyor. Bu hizmetin embriyo başına maliyeti yaklaşık 2 bin 500 dolar.
Nucleus fikri bir bodrumdan çıkmış
Nucleus'tan Sadeghi, İranlı göçmen bir ailenin üç çocuğundan ortancası. Bilime olan ilgisi, çocuk yaşta genetik kaynaklı kalp ritim bozukluğundan ölen bir kuzeninin ardından başlamış. Lisede Crispr gen düzenleme teknolojisiyle ilgilenmiş ve Pennsylvania Üniversitesi’nde hesaplamalı biyoloji eğitimi almış. Covid salgını sırasında 2020’de okulu bırakıp ailesinin bodrum katından bugünkü Nucleus fikrini geliştirmeye başlamış.
İlk aşamada bir melek yatırımcıdan aldığı 200 bin dolarla birkaç arkadaşını işe alarak 2021’de şirketi kurmuş. Ardından Peter Thiel’in Founders Fund’undan 1,5 milyon dolar ve Reddit kurucusu Alexis Ohanian’ın Seven Seven Six girişim sermayesi şirketinden 10 milyon dolar dahil olmak üzere toplamda 32 milyon dolar yatırım toplamış.
Sadeghi bugün uzun yaşam araştırmalarına odaklanan Buck Enstitüsü gibi etkinliklerde sık sık konuşma yapıyor ve şirketiyle “gelecek nesillerin genetik kodunu düzeltmeyi” amaçladıklarını söylüyor.
Kaynak: Gazete Oksijen
