DSÖ Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus'un küresel sağlık ajansının başındaki ikinci beş yıllık dönemi başlarken yeni bir anlaşma DSÖ'nün öncelikleri arasında yer alıyor. DSÖ 6,5 milyondan fazla insanın ölümüne neden olan Covid-19 salgınının ardından dünyanın yeni patojenlere karşı savunmasını güçlendirmeyi amaçlıyor.
Dünya Sağlık Örgütü'nde (WHO) salgın hastalıklarla mücadele için yeni kurallar üzerinde müzakereler devam ediyor ve BM 194 üye ülkesi tarafından kabul edilecek yasal olarak bağlayıcı bir anlaşma için ise belirlenen tarih Mayıs 2024.
Bu anlaşma nedir?
DSÖ'nün halihazırda Uluslararası Sağlık Tüzüğü (2005) olarak bilinen ve halk sağlığı olaylarının sınırları aşma potansiyeline sahip olduğu durumlarda ülkelerin yükümlülüklerini belirleyen bağlayıcı kuralları bulunuyor. Bu kurallar, acil bir sağlık durumunun derhal DSÖ'ye bildirilmesini ve ticaret, seyahatle ilgili tedbirleri içeriyor.
Alınan önlemler hala yetersiz
2002/3 SARS salgınından sonra kabul edilen bu düzenlemeler, Ebola gibi bölgesel salgınlar için hala işlevsel ancak küresel bir pandemi için yetersiz görülüyor. Önerilenler arasında yeni ortaya çıkan virüslerin veri ve genom dizilimlerinin paylaşılması ve adil aşı dağıtımına ilişkin kurallar yer alıyor. Üye devletler Temmuz ayında yeni anlaşmanın yasal olarak bağlayıcı olması konusunda mutabakata vardı. Bir diğer önemli toplantının Aralık ayında yapılması planlanıyor.
Ülkeler anlaşmaya nasıl bakıyor?
Anlaşmayı AB önerdi ve en büyük destekçisi olarak görülüyor. Gelişmekte olan ülkeler, DSÖ Genel Direktörü Tedros'un aşı ayrımcılığı iddialarının ardından, müzakereleri aşılara daha iyi erişim sağlamak için bir fırsat olarak kullanmak istiyor. Üyelerin 5-7 Aralık tarihleri arasında halka açık bir toplantıda taslağa ilişkin ilk geri bildirimlerini vermeleri bekleniyor. Bu kadar çok üye ülkenin dahil olduğu bir taslak üzerinde mutabakat sağlamak muhtemelen zor olabilir.
Nasıl işleyecek?
2005'teki düzenlemeler ile yeni pandemi anlaşmasının birbirine nasıl uyacağı henüz net değil. Bir öneri, bunların birbirini tamamlayıcı nitelikte olması böylece mevcut kuralların yerel salgınlar için geçerli olması ve DSÖ'nün bir pandemi ilan etmesi halinde yeni kuralların devreye girmesidir yönünde. Müzakerecilerin uyumu sağlamak için yaptırım gibi önlemler alıp almayacakları henüz belli değil.
