Son dönemde, önce Kocaeli ardından İstanbul’da menenjit sebebiyle iki ayrı çocuk ölümü gerçekleşti. Bununla beraber, Türk Tabipleri Birliği’nin (TTB) resmi bir veri olmamasına karşın vakalarda artış gözlemlediklerini duyurması, özellikle ailelerde endişe uyandırdı. Nitekim, menenjit saatler içinde ölüme yol açabilen en yıkıcı enfeksiyon hastalıklarından biri. Beyin ve omuriliği saran zarların iltihaplanması olarak tanımlanabilen bu hastalığa meningokok bakterisi sebep oluyor. Dolayısıyla aynı kan zehirlenmesi gibi bir "meningokokal hastalık” olarak geçiyor. Bakteri, solunum salgıları yani damlacık yoluyla bulaşıyor, burun-boğaz boşluğundan içeri girip kana karışıyor. Bir kere kana karıştı mı hemen herkeste hastalık çok hızlı seyrediyor.
Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan’ın aktardığına göre ise, her yıl Türkiye’de yaklaşık 1500 meningokok vakası görülüyor. Aralarından 350’si ölümle sonuçlanıyor, bu ölümlerin yarısı menenjit hastalığından yarısı kan enfeksiyonundan olarak kaydediliyor. Fakat Ceyhan’a göre Türkiye’de henüz bir salgın durumu söz konusu değil: “Meningokok her yıl aynı sıklıkta seyretmez. 15-20 yılda bir artış gösterir. Şu an için böyle bir dönemde olduğumuzu söyleyebileceğimiz bir verimiz yok. Vakalar açıklanmadığı için durumu net göremiyoruz.” Peki menenjitte risk grubu kim, hastalıktan korunma ve tedavi yöntemleri neler?
Türk Tabipleri Birliği Başkanı Alpay Azap’a menenjit hastalığını sorduk.
Her yaş için tehlikeli
Menenjit sadece çocukluk çağı için mi riskli?
Meningokok hastalıklarından menenjit aslında her yaşta görülebilir, her yaş için riskli olabilir. Fakat 5 yaş altındaki çocuklarda, 16-23 yaş arasındaki ergen ve genç erişkinlerde, 65 yaş üstü bireylerde, dalak yetersizliği yaşayan hastalarda veya bağışıklık sistemi sorunu olup kompleman inhibitörü dediğimiz bir grup ilacı kullanmak zorunda olanlarda daha sık görülür. Ve hastalık bu gruplarda aynı zamanda çok hızlı ve ağır seyreder.
Belirtileri neler?
Ateş ve baş ağrısı en tipik belirtisi. Tabii daha çok çocukluk çağı hastalığı olarak bilindiği ve 5 yaş altı çocuklarda sık görüldüğü için kimi zaman büyüklerde ve erişkinlerde doktorların ilk aklına gelen hastalık olmuyor. O yaş gruplarında ateş ve bitkinlik, baş ağrısı ile seyreden başka hastalıklar öncelikle düşünülüyor. Bu da tanıda gecikmelere neden oluyor.
Tedavisi nedir?
Tedavide damar yolundan uygulanan çeşitli antibiyotikler oldukça etkili. Yani antibiyotik seçenekleri konusunda elimiz oldukça rahat. Ancak burada sorun hastalığa erken tanı konarak uygun antibiyotiklerin hızla başlanabilmesi. Hastalık çok hızlı ilerleyip beyin hasarı ve organ yetmezliklerine neden olduğundan, antibiyotik tedavisi geç başlandığı takdirde sakatlıklar, ölümler kaçınılmaz oluyor. Erken tanı ve aşı koruması şart.
En az 8 en fazla 15 bin TL
Peki devlet aşı ücretini karşılıyor mu?
Maalesef henüz ülkemizde ücretsiz olarak çocukluk çağı aşıları arasına eklenmiş değil. Bununla beraber maliyeti yüksek. İki ayrı aşı ile toplamda bakterinin 5 farklı tipine karşı koruma sağlanıyor. Birinci aşı, A-C-W-Y olmak üzere 4 tipe karşı etkili. Bunda, seçilecek aşı markasına ve aşılanacak çocuğun yaşına göre aşının doz sayısı değişiyor. Örneğin, bir marka için 6 aydan daha küçükken başlanırsa 3 doz, 6-12 ay arasında ilk doz yapılırsa 2 doz, 1 yaşından sonra aşılamaya başlanacaksa tek doz yapılması yeterli oluyor. İkinci aşı, bakterinin sadece B tipine karşı etkili. Bunda ise dozlar daha net. 2 yaş altında başlanırsa 3 doz, 2 yaş üzerindeki herkese 2 doz öneriliyor. Yani tam koruma için, bu iki aşıyı olacak kişinin yaşına göre en az 3 en fazla 6 doz aşıyla tam korunma sağlanabiliyor. Her bir doz, firmalara göre değişmekle birlikte, Türkiye’de halihazırda 2 bin 300-2 bin 800 TL arasında. Dolayısıyla en az 8 bin TL gibi bir bütçe gerekiyor. Yaşa göre bu bütçe yaklaşık 15 bin TL’ye ulaşıyor.
Bu kadar yüksek rakamlara aşı olunurken, neden alı gücü zayıf kesimin hastalığı olarak biliniyor o halde?
Elbette her gelir grubundan kişi yakalanabilir, fakat kalabalık ve yeterince havalandırılmayan ortamlarda hastalık daha kolay bulaşıyor. Ayrıca iyi beslenemeyen kişilerde bağışıklık sistemi de zayıfladığından kötü ve kalabalık yaşam koşullarında yaşayanlarda toplumun diğer kesimlerine göre daha sık görülüyor. Bu nedenle fakir hastalığı deniyor olabilir. Aslında, kalabalık ve yeterince havalandırılmayan ortamlar tüm enfeksiyon hastalıkları için risk oluşturur.
Hacılara ücretsiz çünkü
Suudi Arabistan’a giden Hacılara aşının ücretsiz ve zorunlu olması bununla alakalı mı?
Tam da öyle. Hacda çok kalabalık ortamda farklı ülkelerden gelen kişilerle uzun süre birlikte vakit geçiriliyor. Özellikle Sahra Altı Afrika ülkelerinde meningokok enfeksiyonları dünyanın diğer bölgelerine kıyasla çok çok yüksek. Dolayısıyla o ülkelerden gelen hacı adayları diğer hacılar için önemli bir risk kaynağı oluyor. Bu yüzden Suudi Arabistan hacı adaylarına aşı yapılması zorunluluğu getirmiş durumda. Fakat yine Suudi yetkililerin geçen ay bizzat açıkladığı gibi aşılarını yaptırmış olanların oranının yüzde 50’nin biraz üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Ülkemizde hacı adaylarına meningokok aşıları Toplum Sağlığı Merkezlerinde yapılıyor. Sağlık Bakanlığı ile Diyanet İşleri arasında yapılan bir protokol çerçevesinde aşıların satın alımını Sağlık Bakanlığı yapıyor. Aslında sadece hacıların değil, vakaların artmaması için herkesin aşıya erişmesi gerekiyor.
Son dönemde Türk Tabipleri Birliği artış olduğunu duyurdu. Ne olabilir bu artışın sebebi?
Resmi veri yok ancak bu hastaları takip eden çocuk ve erişkin enfeksiyon hastalıkları uzmanı arkadaşlarımızın aktardıkları vaka sayıları geçen aylara ve yıllara göre bir artışa işaret ediyor ne yazık ki. Bu artışın bir kısmı hac ziyaretleri ile ilişkili olabilir. Ama bunu söylemek için her bir vakayı ele alıp hastalanmadan önce kimlerle temas ettiğinin araştırılması ve böylece kaynağın bulunması gerekiyor. Bunun dışında mevsimsel bir artış, 9 günlük tatilde seyahatlerin, buluşmaların artması, tatil sonrası okulların açılmış olması gibi nedenler de artışa yol açmış olabilir.
Change.org'da Zehra Betül Şenol, “Menenjit ve Tüm Özel Bebeklik Aşıları SGK Kapsamına Alınsın!” başlıklı bir ima kampanyası başlattı. Kampanya yaklaşık 15 bin imza aldı. 5 aylık bir bebek annesi olduğunu ifade eden Şenol, kampanın amacını şöyle özetliyor: “Her anne gibi, çocuğumun sağlıklı bir şekilde büyümesini istiyorum. Ancak ülkemizde devletin ücretsiz aşı takviminde yer almayan bazı hayati aşılar bulunuyor. Bu aşılar arasında hayati öneme sahip menenjit ve rotavirüs aşıları da var ve sadece menenjit b grubu aşısının maliyeti 10 bin lirayı aşıyor. Özellikle şu ekonomik şartlarda bu yükü taşımak birçok aile için oldukça zorlayıcı.”
