Dünyayı etkisi altına Covid-19 salgını aşıların geliştirilmesi ile hızını kesti ve dünya eski haline döndü. Ancak hala sıfırlanmış değil, yeni varyantlar tehlike yaratmaya devam ediyor. Yeni varyantlara karşı da yeni aşılar geliştirilerek kullanıma sunuyor. Türkiye’de ise eski aşılar raf ömürlerini tamamlandı ve artık uygulanmıyor. Yeni varyantlara karşı geliştirilen aşılar da getirilmedi. Buna karşı bilim insanları tehlikenin sıfırlanmadığını ve önlem alınması gerektiğini savunuyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün 13 Ağustos tarihli raporu da bu tehlikeyi gözler önüne seriyor. Rapora göre 24 Haziran-21 Temmuz tarihleri arasında, 85 ülkeden alınan veriler pozitif test oranının yüzde 7’den yüzde 13’e çıkmış durumda. Avrupa’da ise, bu oran yüzde 20’nin üzerinde. Diğer taraftan Türkiye ilgili olarak bir veri yok çünkü Sağlık Bakanlığı tarafından Covid-19 vakaları ile ilgili son olarak Mart 2023’te yayımlandı.
Pozitif test oranı yüzde 15’e çıktı
Türk Klinik Mikrobiyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK) Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Alpay Azap, ilkbahar aylarının sonuna doğru Covid-19 vakalarında artış gördüklerini, eylül başında ise Covid’in pik yaptığını söylüyor: “Mart-nisan aylarında hastanede pozitif test oranı yüzde 1-2 civarı seyrederken, ağustosun son haftası ve eylül başında yüzde 15’in üzerine çıktı. Yeni KP 2-KP 3 varyantı ağır seyretmiyor fakat yüksek risk grubunda hastaneye yatış derecesinde ağır seyreden vakalar olabiliyor. Yani, 75 yaş ve üstü tüm bireylere, 65 yaş ve üstü olup kronik bir hastalığı olanlara ya da kanser hastaları gibi bağışıklık sistemi baskılanmış hastalara dikkat etmelerini öneriyoruz. Nitekim, şu an Türkiye’de önleyici bir aşı bulunmuyor.”
Türkiye’de güncel aşılar yok
Prof. Dr. Azap, yeni varyantlara karşı üretilen aşıların Türkiye’de olmadığını, henüz aşıların teminiyle de alakalı bir planın paylaşılmadığını ifade ediyor: “2024 Eylül itibarıyla onay alan, şu an ABD ve Kanada’da uygulanan ve Avrupa’da da yakın zamanda devreye girecek yeni aşılarla ilgili biz henüz bir hamle yapmadık. Bunlar BioNTech ve Moderna’nın mRNA teknolojili, ayrıca Novavox’un protein temelli en güncel aşıları. Yeni varyantta ağır geçen vakalara karşı yüzde 90-95 civarı koruyuculuk sağlıyorlar. Bu sebeple yüksek risk grubunun aşılanması önemli. Türkiye’de ise güncel aşılar yok. Öte yandan, hastaların aşılandığı BioNTech’in ilk jenerasyon aşısının yeni varyantlara karşı koruyuculuğu yok denecek kadar az. Yani geçmişte olduğumuz aşıların şu an Covid’e karşı etkisi çok düşük.”
Yazın böyleysek, sonbahar için endişeliyiz
Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Önder Ergönül ise yaz aylarında yatan hasta görmenin, okulların açıldığı ve kapalı alanda çok daha fazla bulunacağımız kış dönemi için endişe uyandırdığını söylüyor: “Güncel aşıları temin etmemiz gerektiğini düşünüyorum. Nitekim, yaz döneminde kış sonuna göre vaka sayısında ve hastaneye yatışta artış gözlemledik, bu sonbahar-kış dönemi için endişe verici. Yeni varyantlar hayatımıza girdi, olduğumuz aşıların koruyuculuğu çok azaldı. Bu sebeple, 80 yaş ve üstü, kronik bir rahatsızlığı olan hastalarda hastaneye yatma görüyoruz. Diğer gruplar çoğunlukla hafif geçiriyor. Kasım ayında Covid’in pik yapmasını, ardından düşüşe geçmesini ve sonra şubat ayında sömestr tatili dönüşü tekrar bir pik yaşanmasını bekliyoruz.”
Covid’i görmezden geliyoruz
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cavit Işık Yavuz da sonbahar-kış dönemi için endişeli, Türkiye’de Covid’in şu an görmezden gelindiğini aktarıyor: “2024-2025 dönemi için güncellenmiş aşılarla ilgili bir strateji belirlemedik, yani bir açıdan Covid’i görmezden geliyoruz. Vaka sayıları paylaşılmıyor, tek dayanağımız Tarım ve Orman Bakanlığı’nın paylaştığı atık sularda Covid-19 takibini yapan haritalar. En son harita 18 Temmuz tarihinde paylaşıldı. Buna göre, Türkiye’de numune alınan 17 ilden 12’sinde pozitif vaka tespit edildi. Yani Covid’in aramızda dolaştığı aşikar.”
ABD’deki kaynakları takip ediyoruz
Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet Ceyhan vakaları ABD’deki kaynakların verilerinden takip ettiğini anlatıyor: “Türkiye’de şu an durumu bilmek mümkün değil. Hekimler sadece kendi klinik gözlemlerini paylaşıyor. Ayrıca, genel tabloyla alakalı bir öngörümüz olması için ABD’deki güncel verileri takip ediyoruz. Bu verilere göre, ABD ilkbahar aylarına göre son dönemde Covid’e bağlı yatan hastada yüzde 18’lik, Covid’e bağlı ölümlerde ise yüzde 13’lük bir artış kaydetti. Türkiye’de hazirandan itibaren artış gözlemledik, fakat hiçbir tedbir almıyoruz.”
