Hepimiz daha çok egzersiz yapmamız için bize bağıran fitness eğitmenlerine maruz kalmışızdır. Peki sınırlarınızı zorlarsanız ne olur? Bu sorunun cevabını, Tufts Üniversitesi erkek lakros takımı oyuncularının 9'u bir deniz komandosuyla yaptıkları 45 dakikalık antrenmanın ardından rabdomiyoliz şikayetiyle hastaneye kaldırıldıklarında öğrendi. Genellikle rabdo olarak adlandırılan bu durum, kas dokusunun parçalanarak protein ve diğer maddelerin kana karışmasıyla ortaya çıkar. Bu durum böbrek hasarı ve yetmezliğine, tehlikeli kalp ritimlerine, nöbetlere ve hatta ölüme yol açabilir. Rabdo yaşadığınızı gösteren en önemli belirti koyu kırmızı ya da kahverengi idrar ve günlerce süren şiddetli kas ağrılarıdır. Rabdoda tetikleyici olan durum çoğunlukla yoğun egzersizdir. Ancak sert bir düşüş veya yanık gibi kas travmalarıyla da tetiklenebilir. En riskli grubu ise genç erkekler oluşturuyor. Rabdo, genetik bir kan bozukluğu olan orak hücre anemisi olan kişilerde de daha yaygındır. Egzersizlerinizin zorluğunu zaman içinde kademeli olarak artırmak, egzersiz öncesinde, sırasında ve sonrasında susuz kalmamak ve kalp atış hızınızı izlemek, bu durumdan korunmanıza yardımcı olabilir.
Riski neler artırır?
40 yaşında bir fitness tutkunu olan Shaun Johnson, düzenli olarak HIIT (Yüksek Yoğunluklu İnterval Antrenman) egzersizi yapıyor. Bir gün 1 mil koşu, 100 barfiks, 200 şınav, 300 squat ve 20 kiloluk bir ağırlık yeleği giyerek 1 mil koşudan oluşan Murph antrenmanı yapmaya karar verdi. Antrenmandan sonraki bir saat içinde şişen kollarını düzeltemedi. Sonraki iki gece çok kötü uyudu. Kalp atış hızının düzensiz olduğunu fark etmiş ve sersemlik oluşmaya başladı. Sonraki gün kaslarının Temel Reis gibi şişti. Antrenörlerinden biri rabdodan bahsetti. İdrarının kahverengi olduğunu fark edince acil servise gitti. Altı gün boyunca serum takılarak hastanede yattı. Şimdi eskisine kıyasla daha düşük kapasiteli egzersiz yapıyor ve kollarını hâlâ güçsüz hissediyor.
Aşırı fiziksel efora dikkat
Ne yazık ki, egzersiz yaparken kendinizi rabdo geliştirecek kadar zorlayıp zorlamadığınızı anlamanın kesin bir yolu yok. Michigan Üniversitesi Kinesiyoloji Okulu'nda uygulamalı egzersiz bilimi yardımcı doçenti olan Abbi Lane ağrı, mide bulantısı ve kas güçsüzlüğü hissetmenin aşırıya kaçtığınız anlamına geldiğini söyledi. Bazı doktorlar bu durumun kardiyodan çok halterle ilişkili olduğunu, ancak uzun süreli, yüksek yoğunluklu herhangi bir egzersizden kaynaklanabileceğini söylüyor. WSJ'ye konuşan Michigan Üniversitesi Kinesiyoloji Okulu'nda yardımcı doçent ve Michigan Performans Araştırma Laboratuvarı direktörü olan Adam S. Lepley, normal egzersizin sizi rabdo riski altına sokmayacağını söylüyor. Lepley, riskin “aşırı fiziksel efordan” kaynaklandığını söylüyor. Cleveland Clinic'te acil tıp ve birinci basamak spor hekimi olan Dr. Kelly Estes, egzersiz yapmayan ve yoğun, yüksek seviyeli bir saatlik spin dersine giren birinin, vücudu için büyük bir değişiklik olduğu için risk altında olabileceğini, daha yüksek fitness seviyesine sahip birinin ise daha yüksek bir eşiğe sahip olduğunu söylüyor. Duchenne kas distrofisi gibi genetik rahatsızlıkları olan bazı kişilerin yanı sıra belirli metabolik veya mitokondriyal rahatsızlıkları olan kişilerde de rabdo gelişme riski daha yüksek.
Önleme ve tedavi
Yeterince su içtiğinizden ve idrarınızın soluk sarı olduğundan emin olun. Lane, egzersiz sırasında kalp atış hızınızı izlemenin faydalı olabileceğini söylüyor. Ilımlı bir bölgeden başlayın (maksimum kalp atış hızınızın %60'ında çalışın) ve yavaşça daha yüksek yoğunluk seviyelerinde çalışmaya başlayın. Lane, maksimum kalp atış hızınızın %85'inin üzerinde çalışmanın kondisyonu artırabileceğini ancak dikkatli yapılması gerektiğini söylüyor. Doktorlar, kas hasar gördüğünde kan dolaşımına sızan bir enzim olan kreatin kinaz seviyeleri için kanınızı test ederek rabdo teşhisi koyabilirler. Rabdo, kas yıkıldığında salınan başka bir protein olan miyoglobin seviyeleri için idrar testi ile de teşhis edilebilir. Tedavi tipik olarak IV sıvı veya farklı elektrolitler almayı içerir. Böbrek hasarına yol açan aşırı vakalarda diyaliz gerekebilir.
