“Biz de Müzedeyiz” mottosuyla yola çıkan girişimler, Cumhuriyet dönemi sanat eserlerini işaret dili ile anlattıkları projelerini Cumhuriyet’in yüzüncü yılına ithaf ediyorlar.
Türkiye’deki 3.5 milyon sağır ve işitme engelli kişi, Türk İşaret Dili’nde sanat, teknoloji, bilim ve tabiat gibi tematik alanlarda sözcükler olmadığı için müzelerden yararlanamıyor. Müzelerin oldukça önemli eğitim alanları olduğuna inanan ve bu eğitimden sağır ve işitme engelli kişilerin de yararlanabilmesini amaçlayan Bongo Art Project ve Hadi İşaret, 2022’nin Haziran ayında bir araya geldiler.
İlk çalışma alanı olarak belirledikleri Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nden, küratörlerle birlikte Cumhuriyet döneminden 50 sanat eserini seçtiler. Eserlerin anlatım metinlerinin işaret dili editörleri ve sanat tarihi uzmanları tarafından sadeleştirilmesi ile başlayan süreç, eser anlatımları için Türk İşaret Dili’nde ihtiyaç duyulan 230 işaret dili sanat terimi belirlenerek devam etti.
Dil bariyerini aşabilmek adına başlanan ‘İşaret Dili Müze Sanat Sözlüğü’ projesi 6 ay sürdü. Akademik bir çalışma çerçevesinde; 4 işaret dili editörü, 2 sağır sanatçı, 2 işaret dili tercümanı ve 2 sanat tarihi uzmanı ile işaret dili sanat sözlüğü oluşturma çalışmaları tamamlandı. Sonrasında, oluşturulan terimler yardımı ile 50 eserin işaret dili çevirileri yapıldı ve tüm süreç Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu Sivil Düşün Programı desteği ile tamamlandı.
Amaç sanat müzelerini erişilebilir kılmak
23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’ndaki ilk sosyal medya paylaşımları ile duyurdukları proje, 10 Mayıs Engelliler Günü’nde İşaret Dili Müze Sanat Sözlüğü’nü sosyal medya hesaplarından herkesin erişimine açarak devam ediyor. Sanat sözlüğündeki kelimelerle başladıkları projelerinde, öncelikli olarak Ankara Resim ve Heykel Müzesi’ndeki eserler anlatılıyor.
Ekip, projenin ilerleyen süreçlerinde Türkiye’deki tüm sanat müzelerini anlatarak erişilebilirlik sınırlarını genişletmeyi planlıyor. Ekibin öncelikli amacı, farklı sanat dallarına ait eserlerin de anlatılabilmesi adına, müze sanat sözlüğünü genişletmek. Sonrasında da sanat müzelerini tamamen erişilebilir kılmak.
Çok yakında işitme engelli kişiler de müzede
Ekip, sadece dijital alanda değil, aynı zamanda fiziksel alanda da müze erişilebilirliği üzerine çalışmaya devam ediyor. Bu kapsamda ilk olarak 18 Mayıs Uluslararası Müze Günü’nde, Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nde fiziksel etkinliklere de başlıyor.
Hadi İşaret Kurucusu Sibel Şengün, “İlk etapta on bin işitme engelli ve sağır kişiye ulaşmayı hedefliyoruz. Herkesin erişebildiği müzeler amacıyla başlattığımız projenin ilk müzesi olan Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nin domino etkisi yaratmasını ve müzelerin de kapsayıcı bir yaklaşımla işitme engelli ve sağır kişiler için de erişilebilir olması en büyük isteğimizdir” diyor.
Müzelerin; bilim, sanat, tarih ve tabiatın canlı kanıtları, yaşayan eğitim ve deneyim alanları olduğunu belirten Bongo Art Project kurucusu Çiğdem Aslantaş, tüm insanların bu bilgilere eşit koşullarda erişebilmesi gerektiğini de ekleyerek sözlerine devam ediyor:
“Müzelere erişim temel bir haktır. Buna rağmen Türkiye’de ve dünyada müzelerin büyük çoğunluğu, erişilebilirlik kurgusu yapılmadan tasarlanıyor. Bu ise, engelli kişilerin, hatta engelsiz kişilerin de müzelerden nitelikli biçimde yararlanabilmesini önlüyor. İçinde bulundukları coğrafyaya, tarihe, bilime ve sanata erişemeyen işitme engelli ve sağır kişiler, bu engel nedeniyle kendi kökleri ve kökenleriyle bağ kuramıyor. Bu nedenle ‘İşaret Dili Müze Sözlükleri’ projesini hayata geçirdik. Böylece sağır ve işitme engelli kişilerin sanatla bağ kurmalarında ilk adımı birlikte atacak olmanın heyecanını yaşıyoruz. İlk uygulamamızı Ankara Resim ve Heykel Müzesi’nde başlatmış olduk”
