İklim değişikliği konusunda geçmişe dönük sorumluluk taşıyan zengin ülkeler, daha yoksul ülkelerin iklim değişikliği ile mücadelesi için oluşturulan dönüşüm fonunu yıllık 300 milyar dolara çıkarma sözü verdi.
Trilyon dolarlık zirve olarak adlandırılan iki haftalık görüşme maratonu zaman zaman sert tartışmalar arasında gerçekleşti.
BBC'nin haberine göre Azerbaycan’da yapılan BM iklim zirvesi COP29’a katılan az gelişmiş ülkeler, 1.3 trilyon dolara ihtiyaç duyulduğunu savunuyordu. Başkent Bakü’de zirve gergin müzakereler nedeniyle planlanandan 33 saat sonra tamamlanabildi ve bir ara sonuç alınamama riski de ortaya çıktı. Afrika ülkeleri adına müzakere yürüten grup, söz verilen miktarın "çok az, çok geç" olduğunu kaydetti.
Hindistan temsilcisi de "cüzi bir miktar" olarak nitelendirdi. Küçük Ada Devletleri İttifakı Başkanı Cedric Schuster de, "Adalarımız batıyor. Ülkelerimizin kadınlarına, erkeklerine ve çocuklarına bu kötü anlaşmayı götürmemizi nasıl beklersiniz?" dedi.
Anlaşma Pazar günü Türkiye saati ile sabaha karşı 2 sıralarında açıklanabildi. 2035 yılına kadar yıllık 300 milyar dolar vaadinin yanı sıra, 2035’ten itibaren, kamu ve özel sektör kaynakları kullanılarak yıllık 1.3 trilyon dolar dönüşüm fonuna ulaşma hedefi de açıklandı.
BM yetkilisi Simon Stiell, anlaşmanın "mükemmel olmadığını" kabul etti ve “Hiçbir ülke istediklerinin tamamını alamadı ve Bakü'den, dağ gibi bir sürü işle ayrılıyoruz” dedi.
COP'ta blok halinde müzakere eden ve en az kalkınmış 45 ülkeden oluşan sadece bir grup, üyelerinin iklim planlarını uygulayabilmesi için 2030 itibarıyla yıllık 1 trilyon dolara ihtiyaç duyacaklarını savunuyordu.
Temiz enerjiye geçişten, aşırı iklim olaylarına dayanıklı altyapıya, erken uyarı sistemlerinden, kuraklığa dayanıklı tarım ürünlerine birçok alanda finansman sağlanması gerekiyor.
En az kalkınmış ülkeler ve küçük ada ülkeleri NCQG'de yeni oluşturulmuş bir kayıp ve hasar fonu da olmasını istiyor.
Dönüşüm fonunun artırılması, gelişmekte olan ülkelerin, iklim değişikliğine tarihsel olarak az etki etmiş olmalarına karşın, sonuçlarından orantısız etkilendiklerinin kabulü anlamına da geliyor.
Trump etkisi
11 Kasım’da başlayan zirvedeki görüşmeler Donald Trump’ın ABD Başkanı seçilmesi ile de şekillendi.
Trump ilk döneminde ülkesini Paris İklim Anlaşması’ndan çıkarmıştı. Cambridge Üniversitesi'nde uluslararası iklim müzakereleri uzmanı olan Profesör Joanna Depledge, BBC'ye yaptığı açıklamada dönüşüm fonunun düşük kalmasında Trump’la ilgili tahminlerin etkili olduğunu söylüyor. Depledge, “Diğer gelişmiş ülkeler, Trump'ın bir kuruş bile ödemeyeceğinin ve oluşacak açığı kapatmak zorunda kalacaklarının fazlasıyla farkındalar" dedi.
Çin'in rolü ne olacak?
Trump’ın liderliği devralacak olması nedeniyle ABD’nin gelecekteki iklim zirvelerindeki rolü şüpheli hale geldi. Bu rolün doğal halefi Çin olarak görülüyor.
Dünyanın en büyük karbon emisyoncusu olan Çin, Bakü’deki COP'ta büyük ölçüde sessiz kaldı.
Çin, Birleşmiş Milletler tarafından hala "gelişmekte olan" bir ülke olarak tanımlanıyor, yani sera gazı emisyonlarını azaltma veya daha az kalkınmış ülkelere mali yardım sağlama konusunda resmi bir yükümlülüğü bulunmuyor.
Ancak Çin, dönüşüm fonu anlaşmasında, gönüllülük esasıyla katkı yapmasına izin verecek bir formülü kabul etti. Bu formül, Çin’i iklim değişikliği konusunda tarihsel sorumluluk sahibi ülkeler arasına sokmamış oluyor.
