Fransa Atom Enerjisi Komisyonu (CEA), Fransız Polinezyası’nda 1960’lı ve 70’li yıllarda yapılan nükleer testlerin etkilerine dair hazırlanan bir araştırmaya karşı, kamuoyunu bilgilendirme amacıyla bir tanıtım kampanyası yürüttü. Belgeler, bu kampanya için 90 bin euro harcandığını ortaya koydu.
Kampanya kapsamında, CEA tarafından “Fransız Polinezyası’ndaki nükleer testler: neden, nasıl ve sonuçları” başlıklı 5.000 broşür basıldı ve adalarda dağıtıldı. Ayrıca dört kişilik bir CEA heyeti, business class uçuşla bölgeye gönderildi ve Hilton Oteli’nde konakladı. Heyet, yerel yöneticilerle görüşerek basına demeç verdi.
Toxique kitabı ne anlatıyor?
2021’de yayımlanan Toxique adlı kitap, Fransa’nın 1966–1996 yılları arasında Moruroa ve Fangataufa atollerinde yaptığı 193 nükleer testten yalnızca altısını inceliyor. Kitap, binlerce sayfalık deklasifiye belgeler ve tanıklıklara dayanarak, testlerin sanılandan daha fazla kişiyi etkilediğini savunuyor.
Kitaba göre, 1974’te yapılan bir testte yalnızca Tahiti ve çevresinde yaklaşık 110.000 kişi, kanser riskine neden olabilecek düzeyde radyasyona maruz kalmış olabilir.
CEA: “Bilimsel açıklama sunduk”
CEA, hazırladığı broşürün Toxique’e doğrudan bir yanıt olmadığını savunarak, kamuoyuna testlerle ilgili daha anlaşılır bilgiler sunmayı hedeflediğini açıkladı. Kurum, “Polinezyalıların testlerin etkisini daha iyi anlaması” için bilimsel açıklamalara yer verdiklerini belirtti.
Ancak Fransa’nın nükleer güvenlik kurumu ASNR, CEA’nın geçmişteki radyasyon ölçümlerine dair hesaplamalarda belirsizlikler bulunduğunu kabul etti.
Tazminat başvurularının yarısı reddedildi
Toxique kitabı, CEA’nın radyasyon oranlarını sistemli biçimde düşük gösterdiğini ve bu nedenle mağdurların büyük kısmının tazminat hakkından mahrum kaldığını öne sürüyor. 2023 yılına kadar yapılan 2 bin 846 tazminat başvurusunun sadece yarısından azı kabul edilmişti.
Parlamento raporu yolda
Fransız Parlamentosu, Polinezya’daki nükleer testlerin sosyal, ekonomik ve çevresel etkilerini araştırmak üzere bir soruşturma başlattı. 40’tan fazla siyasetçi, bilim insanı, asker ve mağdurun dinlendiği soruşturmada, Fransa’nın kontaminasyonun boyutunu bilerek gizleyip gizlemediği inceleniyor.
Raporun Mayıs ayı sonunda açıklanması bekleniyor.
Nükleer testlerin kalıcı etkileri
Fransa’nın 46 nükleer testi atmosferde gerçekleştirilmişti. Bu testler, yerel halkı ve bölgede görevli Fransız askerlerini doğrudan radyasyona maruz bıraktı. Adalarda tiroid, meme, akciğer kanseri, lösemi ve lenfoma gibi hastalıkların yaygın olduğu bildiriliyor.
CEA/DAM Direktörü Jérôme Demoment, parlamentoda verdiği ifadede, “Bugün aynı testler yapılsaydı, süreç farklı işlerdi” diyerek mevcut sistemin yeterli olmadığını kabul etti.
