İnsanların kömür, petrol ve gaz yakarak bir asırdan fazla bir süredir gezegeni ısıttığı yaygın olarak kabul ediliyor. Dünya, sanayi öncesi dönemden bu yana neredeyse 1,2 santigrat derece ısındı ve gezegen 1,5 santigrat derecelik ısınma sınırını geçmeye hazırlanıyor. Ancak daha az sayıda insan fosil yakıtların yakılmasının sadece küresel ısınmaya değil, aynı zamanda küresel soğumaya da neden olduğunu biliyor. On milyonlarca insanın ölümüne neden olan hava kirliliğinin aynı zamanda ısınan gezegenin en kötü etkilerinden bazılarını engellemesi iklim değişikliğinin en büyük ironilerinden biri.
Soğutma etkisi azalıyor
Kömür, petrol ve gazın yanmasından kaynaklanan küçük parçacıklar güneş ışığını yansıtarak bulut oluşumunu teşvik edebilir ve gezegeni güneş ışınlarından koruyabilir. Bu parçacıklar 1980'lerden bu yana sera gazlarının neden olduğu ısınmanın yüzde 40 ila 80'ini dengeledi. Şimdi, toplumlar kirliliği temizledikçe, bu soğutma etkisi azalıyor. Yeni düzenlemeler okyanuslardaki küresel gemi trafiğinden kaynaklanan sülfür aerosollerinin miktarını azalttı, kendi hava kirliliği sorunuyla mücadele eden Çin, son on yılda sülfür kirliliğini önemli ölçüde azalttı.
Sonuç daha da yüksek sıcaklıklar. Ancak tam olarak ne kadar daha sıcak olduğu hala tartışılıyor. Bu sorunun yanıtı, insanlığın iklim hedeflerine ulaşma becerisi üzerinde kalıcı etkiler yaratacak. İklim bilimci ve ödeme şirketi Stripe'ın araştırma lideri Zeke Hausfather, "Derin, çok derin bir belirsizlik alanından başlıyoruz" dedi.
Hava kirliliğinden kaynaklanan soğumanın büyük bir kısmı, iki şekilde sülfür aerosollerinden kaynaklanır. Parçacıkların kendileri yansıtıcıdır, güneş ışınlarını uzaklaştırır. Ayrıca mevcut bulutları daha parlak ve aynaya benzer hale getirerek Dünya'yı soğuturlar. Kömür ve petrol yaklaşık yüzde 1 ila 2 oranında sülfür içerir ve insanlar fosil yakıtları yaktığında, bu sülfür atmosfere yayılır. Bu ölümcül olabilir. Sülfür dioksit solunum problemleri ve diğer kronik hastalıklarla bağlantılı ve hava kirliliği dünya çapında her 10 ölümden 1'ine katkıda bulunuyor
Yüzde 80 oranında azaltıldı
Geçen on yıl boyunca ülkeler bu kirleticileri aşamalı olarak ortadan kaldırmak için çalıştı, ABD ve Avrupa Birliği'nden başlayarak Çin ve Hindistan bunu takip etti. Çin, fosil yakıt tesislerine yeni teknolojiler ve yıkayıcılar yerleştirerek 2005 yılından bu yana sülfür dioksit emisyonlarını yüzde 70'in üzerinde azalttı. Daha yakın bir zamanda, Uluslararası Denizcilik Örgütü 2020 yılında taşımacılıkta kullanılan en kirli yakıtlardan biri olan gemi yakıtlarında izin verilen sülfür miktarına kısıtlamalar getirdi. Gemilerin sülfür dioksit emisyonları anında yaklaşık yüzde 80 oranında azaldı. Akdeniz ülkeleri 2025 yılı için benzer bir denizcilik düzenlemesi planlıyor.
Yılda 50 bin hayat kurtarılabilir
San Diego'daki California Üniversitesi Scripps Oşinografi Enstitüsü'nde yardımcı doçent olan Duncan Watson-Parris, "Son 10 yılda oldukça keskin bir düşüş yaşandı" dedi. Bu hamleler hayat kurtardı. Tahminlere göre Çin'de yaklaşık 200 bin erken ölüm önlendi ve yeni nakliye düzenlemeleri yılda yaklaşık 50 bin hayat kurtarabilir. Ancak aynı zamanda küresel sıcaklıkları da arttırdılar. Bilim insanları, sadece yeni nakliye kurallarının aerosollerde meydana getirdiği değişikliklerin gelecek birkaç on yıl içinde 0.05 ila 0.2 santigrat derece arasında ısınmaya katkıda bulunabileceğini tahmin ediyor.
Bazı araştırmacılar, okyanus taşımacılığı düzenlemelerinde yapılan değişikliklerin geçen yılki rekor sıcaklığa büyük katkıda bulunmuş olabileceğini ve aerosollerin daha önce düşünülenden çok daha fazla ısıyı maskelemiş olabileceğini öne sürdü. Uydu görüntüleri, sülfür emisyonları azaldıktan sonra bulut değişimlerinin azaldığını gösterdi.
Bağımsız bir araştırmacı ve Hollanda Roma Kulübü üyesi olan Leon Simons, yeni kurallardan etkilenen denizcilik alanlarına işaret ederek, "NASA uydularından elde edilen veriler, bunun beklenmesi gereken bölgelerde, emilen güneş radyasyonunda çok güçlü bir artış olduğunu gösteriyor. Ayrıca bu dönemde aynı bölgede deniz yüzeyi sıcaklıklarının da arttığını görüyorsunuz" dedi. Maryland Üniversitesi'ndeki bilim insanları yeni bir makalede, aerosollerdeki azalmanın 1980'den bu yana olan oranla karşılaştırıldığında 2020'lerde ısınma oranını iki katına çıkarabileceğini savundu. Ancak diğer araştırmacılar bu sonuçları eleştirdi. Birçok uzman bu etkinin 0.05 ila 0.1 santigrat derece arasında mütevazı bir düzeyde kalacağına inanıyor. Florida Eyalet Üniversitesi'nde meteoroloji ve çevre bilimi profesörü olan Michael Diamond, "Ne kadar belirsiz olduğumuz açısından iki faktörden daha iyisinin mümkün olduğunu sanmıyorum" dedi. Pek çok bilimsel soru var ve bunlar yanıtlanana kadar dünya, düşen aerosollerin ne kadar ısınmanın maskesini düşüreceğini tam olarak bilemeyecek.
