Masadaki ateşkes uygulansa ve ölümler dursa bile Gazze Şeridi’nin yeniden inşası için 53 milyar dolar gerekiyor. Sadece molozun kaldırılması için 21 yıl. Açlıkla boğuşan Gazzelilerin artık hiç tarım alanı yok. İsrail saldırıları bitmezse Gazze Şeridi’ndeki ortalama yaşam süresi 35 yıldan fazla azalacak
İsrail 7 Ekim’i bu sefer birlik ve beraberlik içinde geçirmedi. Gazze’de kalan 48 rehinenin aileleri Binyamin Netanyahu hükümetini ateşkese yanaşmayıp savaşı uzatmakla suçluyor. 7 Ekim 2023 saldırısının ardından doğan uluslararası sempati, İsrail’in yaptıklarını kınamaya dönüştü. Donald Trump’ın desteklediği barış planının önünde engeller var. Yine de 6 Ekim’de Mısır’da başlayan görüşmeler savaşın sona erebileceği umudunu yeşertti.
Savaşın korkunç etkilerini bütünüyle anlamak için daha yakından bakmak gerekiyor. İki yıl önceki Hamas saldırılarında yaklaşık 1200 kişi öldü ve 251 kişi rehin alındı. Yahudiler için Holokost’tan bu yana ve İsrail tarihindeki en kanlı gündü. İsrail ordusu bu saldırıya Gazze Şeridi’ni hedef alan yoğun hava bombardımanı ve devamındaki kara harekatıyla karşılık verdi. Netanyahu yönetimindeki İsrail Hamas’ı ortadan kaldırmak uğruna ölçüyü kaçırıp binlerce masum Gazzeliyi öldürdü. Ancak militanlar direnmeye devam ediyor. Savaş ve etkileri Orta Doğu’nun büyük bir bölümünü istikrarsızlaştırdı.
Hamas’ın acımasız saldırısı İsrail istihbarat servislerini ve ordusunu hazırlıksız yakalamıştı. Militanlar İsrail sınırından geçip 25 kilometre içerideki Ofakim’e kadar ulaştı. Sınıra yaklaşık 5 km uzaklıkta bulunan Reim yakınlarındaki çölde düzenlenen Nova Müzik Festivali’nde en az 260 kişi öldürüldü. Hamas aynı anda eşi görülmemiş bir havan ve roket saldırısıyla ülke geneline korku saçtı. 7-9 Ekim arasında yaklaşık 4 bin 500 roket, mermi ve patlayıcı fırlatıldı. Bu sayı Hamas’ın 2014’teki iki ay süren Gazze savaşında kullandığı toplam mühimmata denk.
Buna karşılık İsrail ordusu Gazze’ye hava bombardımanı başlattı. Üç hafta sonra kara kuvvetleri de harekete geçti. Netanyahu Hamas’ı devirmeye yemin etti. Operasyonun ilk dokuz haftasında çoğu sivil yaklaşık 18 bin Gazzeli öldü. Hamas yönetimindeki sağlık bakanlığının bildirdiğine göre o zamandan beri bölgedeki kayıplar korkunç bir hızla artıyor. Ocak-Mart 2025 dönemindeki iki aylık ateşkes dışında şiddet durmaksızın devam ediyor. Çatışmalar böyle sürerse Gazze Şeridi’ndeki ortalama yaşam süresinin 35 yıldan fazla azalacağı tahmin ediliyor. Bu düşüş Çin’in 1958-61 arası giriştiği Büyük İleri Atılım’dan daha kötü ve Ruanda’daki soykırımda görülen rakamlara yakın.
102 bin binayı yıktılar
Çarpıcı can kaybının yanı sıra Gazze Şeridi de fiziken mahvolmuş durumda. Birleşmiş Milletler bünyesindeki UNOSAT eğitim ve araştırma enstitüsünün tahminine göre Ağustos 2025 itibarıyla Gazze’deki binaların yaklaşık yüzde 78’i hasar gördü, bunların 102 binden fazlası tamamen yıkıldı. Son uydu analizleri kuzeydeki Cibaliye ve güneydeki Refah’ın neredeyse tamamen enkaza döndüğünü gösteriyor. İsrail Hamas militanlarını ortadan kaldırma gerekçesiyle okul ve hastane gibi sivil binaları hedef almakla suçlanıyor. İsrail güçleri ise militanların böyle yerleri siper olarak kullanmakla masum insanları tehlikeye attığını iddia ediyor.
Yıkımın büyüklüğünü kavramak zor. Washington DC’nin yaklaşık iki katı büyüklüğündeki 365 kilometrekarelik Gazze Şeridi 53.5 milyon ton molozla kaplanmış durumda. Dünya Bankası’nın şubat ayındaki tahminine göre bölgenin yeniden inşası için 53 milyar dolar gerekecek. Bu rakam Gazze ve Batı Şeria’nın savaş öncesi yıllık toplam ekonomik üretiminin iki katından fazla.
(The New York Times’ın hesabına göre 50 milyon ton molozu kaldırmak için 105 kamyonun 21 yıl çalışması gerek.)
Gazzeliler kendi ülkelerinin yüzde 12.7’sine sıkıştı
Gazze Şeridi’nin 2 milyon sakini için güvenli denebilecek neredeyse hiçbir yer yok. İsrail güçleri geniş bölgeleri tahliye ederek insanları sıkışık ve yaşanması zor kamplara itti. 30 Temmuz 2025 itibarıyla İsrail’in askerileştirdiği bölgeler ve insanları yerinden etmesi sebebiyle Gazze halkı şeridin sadece yüzde 12.7’lik kısmına sıkıştı ve birçoğu çadırda yaşıyor. Burası dünyadaki en yoğun nüfuslu yerlerden biri olabilir.
500 bin kişi aç
500 binden fazla insan ya aşırı açlık çekiyor ya da açlıktan ölmek üzere. Ağustos itibarıyla beş yaş altı çocukların yüzde 15’inden fazlası akut yetersiz beslenme sorunu yaşıyor. Hamas’ı yardımların bölge sakinlerine ulaşmasını engellemekle itham eden İsrail’in kendisi de yardımları alıkoymakla suçlanıyor. Amerika’nın desteklediği ve şeffaf olmayan bir kuruluş olan Gazze İnsani Yardım Vakfı (GHF) mayıs ayından bu yana gıda dağıtımı yapıyor. Ancak temel insani ilkeleri ihlal ettiği gerekçesiyle uluslararası yardım kuruluşları bu vakıfla iş birliği yapmayı reddediyor. GHF’nin dağıtım noktalarında yaşanan şiddet ve kaos çoğu İsrail ordusu ateşiyle olmak üzere birçok kişinin ölümüne neden oldu.
Batı Şeria da ilhak edildi
Gazze dışındaki Filistinliler de son iki yılı çok kötü geçirdi. Netanyahu’nun aşırı milliyetçi hükümeti Batılı ülkelerin Filistin devletini tanıması halinde Batı Şeria’yı ilhak edeceğini söylemişti. Şu an birçok ülke bunu yapmış durumda ve Batı Şeria’nın büyük bir kısmı da halihazırda ilhak edildi. Yerleşimciler İsrail ordusunun örtülü desteğini alarak şiddet ve sindirme yöntemleriyle Filistinlileri Batı Şeria’daki topraklarından çıkarmaya çalışıyor. İsrail hükümeti tarafından yakın zamanda onaylanan E1 yerleşimi Batı Şeria’yı ikiye bölerek gelecekte kurulacak olası bir Filistin devletinin bütünlüğünü engelleyecek. Filistin’in başkenti olarak görülen Doğu Kudüs ilhak edilip Filistin simgelerinden arındırılalı 45 yıl oluyor.
ABD’lilerin bakışı değişti
Bu arada birçok İsrailli, hükümetlerinin savaşı sona erdirme konusundaki isteksizliği yüzünden ülkenin paryaya dönüştüğünü ve uzun vadede eskisi kadar güvenli olmayacağını düşünüyor. Son anketlere göre İsraillilerin yüzde 70’inden fazlası savaşın devam etmesindense ateşkes yapılmasını destekliyor. Tarih boyunca en güçlü müttefiki olan ABD bile İsrail’den uzaklaşıyor. Ağustos ortasındaki YouGov/Economist anketine göre Amerikalıların yüzde 43’ü İsrail’in Gazze’de soykırım yaptığını düşünüyor. Özellikle genç Amerikalıların İsrail’e bakışı günden güne olumsuza dönüyor.
Müzakereciler kısa sürede anlaşmaya varıp savaşı durdursa bile Gazze bölgede açık bir yara olarak kalacak. Hamas silah bırakmak istemiyor. Böyle bir durumda Gazze’nin yeniden inşası kolay olmayacak. Trump’ın yeniden inşa için para yatırmasını istediği Körfez ülkeleri Gazze’nin birkaç yıl içinde tekrar yıkılabileceğini düşünürse para vermeye yanaşmaz. Filistinlilerin durumu vahametini koruyacak gibi. İsrail’in müreffeh ve liberal bir devlet olarak kalıp kalmayacağı sorusunun cevabı ise hiç bu kadar belirsiz olmamıştı.
(Oksijen: Gazetemiz yayıma hazırlanırken ateşkes görüşmeleri hız kazanmıştı.)
The Economist’ten alınmış, Oksijen tarafından çevrilerek lisanslı olarak yayınlanmıştır. Orijinal metne www.economist.com adresinden ulaşabilirsiniz.
