Antik dönemlerde bir kentin kuruluşu ya bir efsaneye ya da bir kahramanlık hikayesine dayandırılırdı. Smyrna’nın, yani bugünkü İzmir’in hikayesi de M.Ö. 4. yüzyıla, Makedonya Kralı Büyük İskender’e gidiyor. İskender’in Asya seferinde ele geçen Smyrna’ya geldiğine dair arkeolojik bir kanıt yok. Ama Anadolu’da Perslere karşı zafer kazanılan ilk savaş Granykos’tan sonra Sardis’ten Ephesos’a giden yolda Smyrna’ya uğramış olduğu varsayılıyor. M.S. 2. yüzyılda yaşamış gezgin Pausanias Periegesis tes Hellados (Yunanistan’ın Tasviri) adlı eserinde İskender’in avlanmak üzere geldiği Pagos (Kadifekale) Tepesi eteklerinde, Nemesisler Tapınağı önündeki bir pınarın başında uykuya daldığını anlatır. Rüyasında gördüğü iki Nemesis (intikam tanrıçaları) ondan burada bir kent kurmasını isterler. Ve yerleşim Bayraklı’daki Tepekule Höyük’ten (Eski Smyrna) tanrıların istediği yere taşınır. Yani Kadifekale ile Kemeraltı arasındaki yamaç ve düzlüğe. Bir rüya sonucu kurulan şehrin nasıl geliştiğini de M.Ö. 1. yüzyılda yaşayan bir diğer coğrafyacı Strabon’dan öğreniyoruz. Kentin İskender’in komutanları Antigonos ve Lysimakhos tarafından imar edildiğini. Bu Helenistik kentin, konumu sayesinde geliştiğini ve Anadolu’nun önemli kentlerinden biri haline geldiğini. Tapınaklarıyla caddeleriyle ve limanıyla… 
İzmir’e destek aranıyor
Doç. Dr. Akın Ersoy şöyle anlatmış bu durumu, “Antik Çağ’da da kentler arasında rekabet var. Biri diğerinden daha iyi daha büyük daha gösterişli anıtlar ve tiyatrolar yapmaya çalışıyorlar. Bu rekabet Smyrna ile Ephesos arasında da var. Sonuç olarak hemen hemen aynı büyüklükte iki tiyatrodan bahsediyoruz. Akdeniz kentlerinin en büyük tiyatrolarından biri İzmir’de ortaya çıkarılıyor.” Peki ama ne zaman? “Arkeoloji biliminin ilkelerinden taviz vermeden yoğun çalışıyoruz. Son dönemde herkesi etkileyen salgın hastalık, deprem ve benzer nedenlerin en alt seviyede olmasını diliyoruz” diyor. Doç. Dr. Akın Ersoy.
Smyrna Agorası’nda neler görülebilir?
- Yüksekliği 14 m’ye ulaşan bir Roma hamamı kalıntısı
- Dünyanın en zengin boya ve kazıma çizgilerle yapılmış graffiti koleksiyonu
- 2 bin yıldır akmakta olan bir çeşme
- Kadifekale surlarında kuleye çıkınca, panoramik İzmir manzarası
- Satyros kabartması ile çocuk ve genç kız başı gürülmeli.
Ephesos vs. Smyrna
- Her iki tiyatro da Helenistik Dönem’de yamaçta inşa edildi. Roma Dönemi’nde 3 kademeli auditoriuma ve 3 katlı sahne binasına sahipti.
- Yarım daire formundaki auditoriumun yarı çapı Ephesos’da 142 m iken Smyrna’da 152 m.
- Ephesos 21 bin, Smyrna 20 bin kapasiteli.
- İzleyici oturma basamaklarının eğimi her iki tiyatroda da 30 derece.
- Her ikisi de kentin limanına ve körfezine bakar. Smyrna Tiyatrosu kuzey, Ephesos Tiyatrosu batı yönlü olarak yamaca konumlandırılmış. Smyrna’nın İzmir merkezinde olması bugün büyük avantaj.
- Ephesos Tiyatrosu’nda İmparator Neron ve Septimus Severus zamanında yapılan müdahaleler öne çıkarken Smyrna’da İmparator Claudius, Traianus ve Hadrianus zamanında yapılan müdahaleler dikkat çeker.
