Türkiye’de 8 milyon 240 bin 997 öğrenci yükseköğrenim görürken yaklaşık 1.5 milyonu devletten aylık 850 TL harçlık alıyor. Kredi ve Yurtlar Kurumu (KYK) tarafından belirlenen bu rakam yüksek lisansta 1700, doktorada ise 2 bin 550 liraya çıkıyor. Bu harçlık yaklaşık 450 bin öğrenciye burs olarak yani karşılıksız verilirken yine yaklaşık 960 bin öğrenci ise mezun olduktan sonra geri ödemek şartıyla devlet desteğine sahip olabiliyor. Ancak mezun olduktan sonra geri ödemelerde büyük sorunlar yaşanıyor ve yaklaşık 5.5 milyon öğrencinin biriken kredi borcunun 6 milyar liraya dayandığı tahmin ediliyor.
Sistem nasıl çalışıyor?
Biraz karışık olmakla beraber en yalın haliyle anlatmaya çalışalım... Bu yıl KYK’dan aylık 850 lira kredi almaya başlamış 4 yıllık lisans öğrencisi 38 bin 750 TL’lik bir taahhütname imzalıyor. Bu imza ile borçlarını iki yılın sonunda tebligat beklemeksizin ödeyeceğini kabul etmiş oluyor. İmzalanan rakam ise Türkiye İstatistik Kurumu’nun Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ndeki (Yİ-ÜFE) artışlar hesaplanarak bulunuyor ve KYK borçlarının tahsili öğrenci kredisi bittikten iki yıl sonra başlıyor. İki yılın ardından krediyi alan kişi işsizse, talep halinde Yİ-ÜFE uygulanmak sureti ile ve birer yıllık sürelerle uzatılabiliyor. Kredi borçlarını ise kredi aldıkları sürede aylık taksitler halinde ödüyorlar. Erken ödemede de indirim var; örneğin öğrenim süresinin bitim tarihinden itibaren birinci yıl içinde ödenirse anaparadan değil, sadece Yİ-ÜFE artışlarından doğan borçlardan yüzde 30; ikinci yıl içinde ödenirse yüzde 20 erken ödeme indirimi uygulanıyor. Eğer ödeme yapılmaz ise aylık yüzde 1.6 temerrüt faizi de günlük olarak uygulanıyor. Toplam ödenecek rakam ise aylık Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) endeksi kullanılarak kredi alınan her ay için ayrı ayrı hesaplanıyor.
Rakamların bu kadar yükselmesine öğrenciler sosyal medyada tepki gösterdi. Bu kadar artışın sebebi olarak da Haziran 2022’de ÜFE’nin yüzde 138.3’e yükselmesini gösterdi. İsyana hükümet kulak verdi ve ilk kabine toplantısında konunun ele alınacağı açıklandı.
Borcum 100 bini geçti
KYK borcundan şikayetçi olan milyonlarca gençten biri, borcu 100 bin lirayı geçen Sümeyye Çevik: “2015’te Gaziantep Üniversitesi’nde başladım, 2 sene sonra Çukurova İlahiyat’a geçtim. 2015’te 19 bin liranın altına imza atmıştım ancak 5 sene burs aldığım için miktar 22 bin 500 oldu. Şimdi aldığım bursun 5 katı borcum var. İtiraz edeceğim.”
Ödemedikçe zorlaşıyor
Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası Ticaret Bölümü’nden mezun olan 25 yaşındaki Selin Kaya 2 yıldır işsiz: “Devlet bana ilk yıl aylık 300 küsur lira burs veriyordu, şimdi ayda 1000 lira ödemem gerek. Toplam borcum 50 bin liraya yakın. Tek kuruş ödeme yapamıyorum. Ancak ödeme yapmadığım her gün faiz işlemeye devam ediyor, miktar büyüdükçe borcu kapatmam daha da güçleşiyor. Ne yapacağımı bilmiyorum.”
Aylık ödemem 2200 TL
Galatasaray Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nden bu yıl mezun olan 23 yaşındaki Hamza Bayındır’ın toplam borcu 100 bin 400 lira: “5 yıl kredi aldım ve kullandığım anapara 32 bin lira. Haziranda mezun oldum ve KYK hemen borcumu 100 bin 400 TL olarak kesti. Geri ödeme taksitlerim ise 2 bin 200 TL’den başlıyor ve bazı aylar 2 bin 430 liraya çıkıyor. Basit bir hesap ile bana öğrenci kredisi olarak verilen paranın 3 katını ödeyeceğim. Bilseydim almazdım.”
Üç kuruş da bana kalsın
Ömer Kayacık da mesleğini yapamayan bir başka genç. 25 yaşındaki Ömer İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Bölümü’nden mezun: “Aldığım kredi yaklaşık 17 bin liraydı, KYK borcumsa faiziyle birlikte yaklaşık 28 bin lira. Mezun olalı 2.5 sene oldu. Henüz hiç ödeme yapmadım. Gazetecilik mezunuyum ama gazetecilik yapamıyorum.”
Krediyle kredi ödedim
25 yaşındaki Hazal Çiçek, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü’nden 2018’de mezun olmuş: “Yüksek lisansı yeni bitirdim. Lisansta yaklaşık 18 bin lira alıp faiziyle birlikte 22 bin 500 TL ödedim. Bu ödemenin finansmanını da aldığım yüksek lisans kredisi ile sağladım. Şu an bir tekstil firmasında çalışıyorum. Asgari ücretten fazla alıyor, ailemle yaşıyor, kira ödemiyorum. Buna rağmen 32 bin TL’lik borcu ödeyemiyorum.”
Enflasyon farkı ödüyoruz
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden 2021 yazında mezun olan Mert Batur şu an işsiz: “2014-18 arası kredi almıştım. O dönem 19 bin 500 TL ödeyeceğim şekilde sözleşme imzalamıştım. Aylık 330 TL’ydi bursum 2014’te. Ancak şimdi aylık 700-800 TL ödemem gerekiyor. Yeni mezun oldum ve faiz işlediği için şimdiden borcum inanılmaz arttı. Daha üniversiteye başlarken enflasyon farkını da ödeyeceğimize dair bir maddeyi imzalamış oluyoruz. Bunun gecikme faizi var bir de. En son 6 ay önce sorgulamasını yaptığımda 26 bin lira civarıydı. Şimdi baksam 30 bin liraya yakındır.”
Vergi borcu bile siliniyor
Trakya Üniversitesi Arkeoloji mezunu 27 yaşındaki Merve Bektaş’ın borcu faizsiz 27 bin lira. Ancak bundan 6 yıl önce 19 bin 500 liraya imza atmış: “2021’de mezun oldum. KYK kredisini ise 2016-2020 yılları arasında kullandım. Ödemem mümkün değil. Asgari ücret alıyorum ve temmuzdan itibaren her ay 700 lira ödemem gerekiyor. Borcu sildirmek için mücadele ediyoruz o yüzden, bizden sonrakiler bu borca sahip olmamalı. Vergi borçları bile siliniyor.”
