İnönü Vakfı'ndan yapılan açıklamada, Türkiye Cumhuriyeti'nin tapusu olarak nitelendirilen Lozan Antlaşması'nın 24 Temmuz 1923'te imzalandığı anımsatıldı. Lozan Antlaşması'nın 100. yılı vesilesiyle İnönü Vakfı arşivinde bulunan Lozan ile ilgili tüm belge, fotoğraf ve videoların, araştırmacıların çalışmalarına destek olmak için lozanantlasmasi.com adresine yüklenerek halka açıldı.
Sitede yer alan bilgilere göre, İnönü Vakfı arşiv sisteminde, belgeler, fotoğraflar, kitaplar, karikatürler, videolar, dergiler ve gazete örnekleri bulunuyor. Belge arşivinde, tamamına yakını orijinal ve tek nüsha olan mektuplar, telgraflar, faturalar ve raporlar gibi belgeler bulunuyor. Belgelerdeki, Arap harfi olanlar Latin harfine, Almanca, Fransızca, İngilizce ve diğer dillerde olanların ise önemli bölümü Türkçeye çevrilerek siteye konuldu.
Sitede, İsmet Paşa ve Lozan heyeti ile Lozan Antlaşması'na imza atıldığı ana ait fotoğrafların da yer aldığı tarihi belgeler arasında, Mevhibe İnönü'nün Lozan'a gitmeden önce pasaportu için çektirdiği vesikalığı, konferansa giden ilk heyetin toplu pozu, İsmet Paşa'nın konferansta kullandığı kartviziti, antlaşmayı imzaladığı kalem ve mührü, Lozan dönüşünde, Ankara Garı'nda Atatürk ve Latife Hanım tarafından karşılanma anı gibi ayrıntılar da yer alıyor. Dünya ve Türkiye'den ünlü karikatüristlerin Lozan Antlaşması döneminde İsmet İnönü ile ilgili çizdikleri karikatürler de sitede bulunuyor.
Lozan'ın 100. yılı kutlamaları
Vakıftan yapılan açıklamada ayrıca, 100. yıl kutlama programı kapsamındaki diğer çalışmalara yer verildi. Buna göre Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda imzalanan ve bugüne kadar geçerliliğini koruyan tek anlaşma Lozan'ın hikayesi, Lozan 1923 Olmak ya da Olmamak adıyla belgeselleştirildi.
Yönetmenliğini Kerime Senyücel'in yaptığı belgeselde, Lozan Delegasyonu Başkanı Dışişleri Bakanı İsmet İnönü'nün anıları temel alınarak, değişik ülke ve kurum arşivlerinden elde edilen belgelerle Lozan'ı, Prof. Dr. İlber Ortaylı, Prof. Dr. Bilsay Kuruç ve Prof. Dr. Seçil Akgün anlattı, belgeselin özgün müziğini Derya Köroğlu yaptı.
Devlet sanatçısı ve orkestra şefi Gürer Aykal da Lozan Barış Antlaşması'nın 100'üncü yılı için bir marş besteledi, sözlerini Anayasa Mahkemesi Onursal Başkanı Yekta Güngör Özden'in yazdığı marşı Kübra Şenyaylar şefliğinde Koro İstanbul seslendirdi. Ayrıca, Cumhuriyet Yayınlarınca 100. Yılında Lozan'ın Önemi isimli kitap da yayımlandı.
