Kahraman Çayırlı
Berlin’de yaşayan, Türk ressam Timur Çelik’in geçen günlerde, Kabil Havaalanı 1 ve Kabil Havaalanı 2 isimli iki tablosunu Twitter hesabı üzerinden paylaşmasıyla başlayan tartışmalar sürüyor. Bazı Twitter kullanıcıları Çelik’i tabloyu çok erken paylaştığı, bahsi geçen tablonun acının teşhiri yoluyla bir tür duygu sömürüsü olduğu sebebiyle eleştirirken, eleştiriler bir süre sonra sanatçıya yönelik bir tür Twitter lincine dönüştü. İkiye ayrılan Twitter kullanıcıları, sanatın ve sanat etiğinin sınırlarını kamuoyuna yeniden sorgulatırken biz de bu hususu sanatçının kendisiyle, küratörlerle, akademisyenlerle ve sanat yazarlarıyla konuştuk. Eserlerinde toplumsal acıyı ve insanlık trajedisini temsil eden sanatçının ve sanatın etik sınırı nerede başlar, nerede biter?“Bu iki tabloyu yapma nedenim bir hissetme”
- Ressam Timur Çelik Bu iki tabloyu yapmaya nasıl karar verdiniz? Ben o sahneyi gördüğüm zaman, inanılmaz bir şekilde, aklım yok oldu. İnsanların öleceklerini bildikleri için bir an önce havaalanına giden araçlara binip oradan kaçma duygusu, tabii ki korkunç bir dram. Gümüşhaneliyim ama Berlin’de yaşıyorum. Bu bir hissetme diyelim. Bir ressam için inanılmaz bir görüntü. Ben orada bir motif kullanmadım, ekstra acıklı bir şey yapmadım. İnsanların ölümden kaçıp, ölüme yaklaşma anı bu. Goya’nın son dönem resimleri gibi. Twitter’daki size yönelik linç için neler söylemek istersiniz? Nasıl saldırdılar, “vampir” diyenler, küfredenler… Çok acı bu. O insanlara şaşırdım, o insanlar için üzüldüm. Sanatın sınırı sizce var mı? Sanatın nerede başladığına, nerede bittiğine onlar karar veremez. Bir şey sanat eseri mi değil mi ona daha ben de karar veremem. Sen sanatçı olabildin mi olamadın mı? Sanat kuramcısı, yazar seni yerden yere vurur, o bile yüzde yüz haklı olmuyor. Her zaman karşı uç oluyor.“O resmi evime asıp yaşayabilirim”
- Ferhat Özgür / Sanatçı-akademisyen “Timur Çelik güncel ve evrensel bir travmayı, renk, kompozisyon, denge gibi resme özgü öğelerle aktararak bizleri bir duyarlılığa davet etmiş. O resmi evime asıp yaşayabilirim. Resmin içeriğinden kaynaklı yorumları yapanlar, sanata yönelik nefretlerini göstermek için bahane arayanlar. Hadi resmi geçtik, basın fotoğrafçılığını da travma teşhirciliği diye silelim mi yani? Avrupa’da neredeyse 19. yüzyılın tümüne hâkim olan Toplumsal Gerçekçilik akımını nereye koyacağız? Güncel bir trajediyi resmetti diye Van Gogh’un Patates Yiyenler’i de (1895) “trendlerden beslenmiş” oluyor. Uccello’nun San Romano Savaşı (1435), sokakta yaşayan evsizleri resmeden Murillo’nun Genç Dilenci’si (1650), Goya’nın İspanyolların katledilişini gösteren 3 Mayıs Katliamı (1808), Guernica şehrinin Nazilerce bombalanmasını betimleyen Picasso’nun Guernica’sı (1937) gibi daha birçok başyapıtı da “acıyı ve travmayı teşhir ediyor” diye müzelerden kaldıralım. Bu sanatçılar bugün yaşıyor olsalardı günümüz sanatçıları gibi göç ve kimlik politikalarına dair yapıtlar da üretirdi.”“Bunu fırsatçılık olarak değerlendirmek manasız”
- Mahmut Wenda Koyuncu / Küratör, sanat eleştirmeni, belgesel yönetmeni ve yapımcısı “Timur Çelik takip ettiğim kadarıyla sırça fanusta yaşayan biri değil. Kendisi de bir göçmen ve politik kişi olarak aktif bir hayatın içinde. Hepimiz her gün sosyal medya aracılığı ile sayısız trajediyi paylaşıyor, bakıyor, duygulanıyor ve gündelik hayatımıza geri dönüyoruz sorunsuz. Sanatçının resmettiği durumu direkt bir fırsatçılık veya acı pazarlayıcılığı ile değerlendirmek bana manasız geliyor. Ama sanatçının etik sınırı burada nerede başlıyor dersek, bu imgeler üzerinden kariyer, şöhret ve para kazanmaları noktasında dikkatli olmaları gerekir.”
