Çağatay Bayraktar
Yükseköğretim Kurumu (YÖK) kısa süre önce para karşılığı tez yazanlar ve yazdıranlar hakkında suç duyurusunda bulundu. Ankara Cumhuriyet Savcılığı ‘nitelikli dolandırıcılık’tan soruşturma başlatınca, sözde ‘tez danışmanları’nın çoğu internet sitelerini ‘bakıma’ alarak kapattı. Ancak tez yazdırma faaliyeti devam ediyor. İnternetten arama yaptığınızda karşınıza yüzlerce tez sitesi geliyor. Bunlara bakınca 850’li hatlar görüyorsunuz. Bir ‘müşteri temsilcisi’ talebinizi, daha doğrusu ‘tez konunuzu’ alıyor, bir süre sonra size geri dönüyor. Fiyatta anlaşırsanız, teziniz yazılmaya başlanıyor. Bunlardan biriyle, tez yazdırmak isteyen yüksek lisans öğrencisi olarak, internette verilen telefon numarası üzerinden görüştük. Tıp alanında yüksek lisans yaptığımızı, konumuzun ise “Adli Tıp açısından vücut sıvılarının önemi ve zehirlenme olgularında tükürüğün rolü” olduğunu söyledik. 100-120 sayfalık tez istedik, intihal oranının da yüzde 10’u geçmemesi gerektiğini belirttik.Hemen geri aradılar
Kısa süre sonra telefonumuz çaldı. Tezimizi bir biyolog yazacak, 30 Mayıs’a kadar da teslim edecekti. İstedikleri ücret 10 bin liraydı. “O kadar paramız yok, 4-5 bin liralık bütçemiz var” dedik. Bu kez tezi yazacak hoca bir ses kaydı gönderdi. Hoca “Bu tezde vaka sayısının çok olması gerek” diyordu ancak vaka sayısı önemli değilse rakamı biraz daha indirebilecekti.
Bilgisayar mühendisliği öğrencisi gibi aradığımız bir başka şirket, analiziyle birlikte bir tezi 4 bin lira ile 10 bin lira arasında yazabileceklerini söyledi. Elbette konu ve teslim tarihi belirleyici. Eğer son dakikaya bırakıp, 20 gün içinde teziniz hazır olsun isterseniz, kapı 15 bin liradan açılıyor. Bazıları ödemede kolaylık yapıyor, peşin ödemelerde indirim, kredi kartına 12 taksit imkanı var. "Paranın yarısını biz yarısını hoca alıyor"
Sivas’ta faaliyet gösteren ‘tez danışmanlık’ firmalarından birinin sahibi, kimliğini gizli tutmak kaydıyla Oksijen’e konuştu. Para karşılığı tez yazan firmalardan biri Sivas’ta hizmet veriyor. 18 yıldır bu sektörde olduğunu söyleyen ve YÖK’ün savcılığa başvurusundan sonra kimliğini gizlemek isteyen ‘şirket sahibi’ ile konuştuk. Bu işin yıllar içinde sektör haline geldiğini, kendisi gibi personel çalıştıran, vergi ödeyen, profesyonel olarak bu işi yapan yaklaşık 400 firma olduğunu söyledi. Tez yazma işine nasıl, ne zaman başladınız? 2003’te bireysel olarak yapmaya başladım. Çevremdekilerle başlayan işi 9 yıl önce ofis açarak genişlettik. İnternetle daha da geliştik ama şimdi sadece internetten çalışıyoruz. Sizinle kaç kişi çalışıyor? Ofiste 5 kişiyiz. Tezleri siz mi yazıyorsunuz? Hayır, biz 5 kişi koordinasyonu sağlıyoruz. İletişimde olduğumuz 500 akademisyen var ve tezleri uzmanlık alanlarına göre onlara yönlendiriyoruz. Sistem nasıl işliyor? Öğrenciden talebi alıyoruz, tezin konusu hangi akademisyene uygunsa iletiyoruz. Tez, bölüm bölüm yazılıyor ve bir bölüm tez danışmanından onaylandığında diğer bölüme geçiliyor. Bu yüzden tezden kalma durumu olmuyor. Aradaki iletişimi ise biz sağlıyoruz. Akademisyen ile müşteri arasındaki diyalog nasıl kuruluyor? Biz aracıyız. Öğrenci ve hoca birbirini tanımıyor. Yazılı olmayan gizlilik anlaşması var. Bir tezden ne kadar kazanıyorsunuz? Akademisyenlere ne kadar veriyorsunuz? En az 3 bin, en çok 10 bin TL. Paranın yarısı akademisyene yarısı ise bize. Peki size yoğun talep geliyor mu? İş yoğunluğunuz ne? Ayda yaklaşık 60 tez. Ortalama 5 bin dersek ayda 300 bin lira yapar. Güzel gelir… Dediğim gibi, yarısı hocaya ait. Bize 150 düşüyor ama sigortası, vergisi var. Bir de yazın ölü sezon. Elimize o kadar kalmıyor. Ne kadar kalıyor? Allah bereket versin diyecek kadar… Vergi ödüyorum dediniz, alan kaydınızda ne yazıyor? Tez danışma merkezi olarak. Yaptığımız işten fatura da kesiyoruz, müşterinin güveni için. Çünkü dolandırma olayları da çok fazla. (Bazı şirketler parayı alıyor. Tez geçtiğinde bu kez öğrenciyi arayıp hocasına söylemekle tehdit ederek biraz daha para koparmaya çalışıyorlar.) Yaptığınızın emek suiistimali olduğunu düşünmüyor musunuz? Ben bu işi sorumlulukları olan kişilere destek olarak görüyorum. Bize başvuranlar arasında çalışan, ailesi olanlar var. Tez yazmaya vakitleri olmadığı için arıyorlar, biz de destek oluyoruz. En çok lisans öğrencilerinden mi talep geliyor? Hayır, en çok talep yüksek lisanstan. Sonra doktora. Lisanstan da öğrenci geldiği oluyor.
Bunun nedeni ne? Memurlar yüksek lisans yaparak maaşlarını artırmak ya da yükselmek istiyor. Bu yüzden hem çalışıp hem de tez yazmaları sorun oluyor. Bu yüzden yüksek lisans tezinde talep yoğun. Hangi meslek gurubunda yoğunlaşıyor? Memurlar, özellikle polisler. Tezini size yazdırıp da akademide çalışan var mı? Var. Hatta doktora tezi istenildiği de oluyor. Peki doktorluk gibi mühendislik gibi alanlardan da tez isteyen oluyor mu? Olmaz mı… Her türlü akademik daldan geliyor. Siz akademisyen misiniz? Şu an hayır, geçmişte kısa süreliğine yapmıştım. Neden ayrıldınız? Bu iş daha kazançlı olduğu için mi? Hayır, akademi bana göre değildi. Herkese göre bir meslek vardır. Ben de bunu seçtim. 
