Tricia Tisak
1- Apple borsa değeri 3 trilyon dolara ulaşan ilk şirket oldu
Ocak ayında Apple kısa süreliğine de olsa değeri 3 trilyon dolar eşiğini aşan ilk halka açık şirket oldu. Firmaların Covid-19 pandemisi ve rekor enflasyondan toparlanmaya çalışan dengesiz ekonomiyle boğuştuğu ortamda o günden beri şirketin değerinde gerileme var. Apple daha önce de 1 trilyon dolar (2018) ve 2 trilyon dolar (2020) barajlarını geçen ilk şirket olmuştu.
2- Bilim insanları galaksimizdeki yıldız oluşumunun nasıl başladığını belirledi
Ocak ayında Nature’da yayınlanan bir makaleye göre bilim insanları Samanyolu’nda yıldız oluşumunu neyin tetiklediğini ilk kez açıklayabildi. Araştırmacılar yaklaşık 14 milyon yıl önce bir süpernova zincirleme reaksiyonuyla bin ışık yılı genişliğinde bir kabarcık oluştuğunu ve galaksimizin bu oluşumun merkezinde yer aldığını söylüyor. Bilim insanları bu kabarcığın varlığından zaten haberdardı ancak yüzeyinde yıldız oluşturucu lokal bölgeler bulunduğunu yeni keşfettiler; bunun sebebiyse kabarcığın uçlarında yeni yıldızlar oluşturmak için gerekli olan toz ve gazın zincirleme reaksiyon sayesinde itilmesiydi.
3- Victoria’s Secret ilk kez Down sendromlu bir modelle çalıştı
Porto Rikolu Sofía Jirau Victoria’s Secret modeli olan ilk Down sendromlu kadın oldu. Jirau ünlü moda firmasının çeşitliliği ve kapsayıcılığı vurgulayan Love Cloud reklam kampanyasında yer aldı.
4- İnsan kanında mikroplastik tespit edildi
Mart ayında Environment International’da yayınlanan bir çalışmaya göre insan kanında mikroplastikler saptandı. Katılımcıların yaklaşık yarısının kan dolaşımında polietilen tereftalat bulundu. Bu polimer su şişesi ve gıda ambalajı gibi gündelik eşyalarda kullanılıyor. Bilim insanları daha önce insanların yedikleri gıdalar, içtikleri su ve soludukları hava aracılığıyla mikroskobik plastik partiküllerine maruz kaldığını tespit etmişti.
5- Doğu Antarktika’da bir buz sahanlığı çöktü
Mart ayında Conger buz kütlesi bölgedeki faaliyetlerin uydu aracılığıyla izlenmeye başladığı 1979 yılından bu yana Doğu Antarktika’da çöken ilk buz sahanlığı oldu. Uzmanlara göre bin 165 kilometre karelik bölümün çöküşü beklenenden erken geldi. Üstelik kıtanın bu kesiminin iklim değişikliğinden görece daha az etkilendiği düşünülüyordu.
Mart ayında çöken Conger buz kütlesinin şubatta çekilmiş bir uydu görüntüsü.
Dr. Chrıstopher A. Shuman, UMBC/NASA VIA AP
6- Bilim insanları Samanyolu’ndaki kara deliği ilk kez fotoğrafladı
Mayıs ayında bilim insanları Olay Ufku Teleskobu olarak bilinen uluslararası proje kapsamında galaksimizin merkezindeki Sagittarius A* kara deliğinin ilk kez fotoğraflandığını açıkladı. 2019’da aynı ekip M87 galaksisinin merkezinde yer alan ve Sagittarius A*’dan bin 500 kat büyük bir kara deliğin ilk fotoğrafını paylaşmıştı.
7- Erkekler Dünya Kupası’nda kadın hakemler görev yaptı
Fransız Stéphanie Frappart aralık ayında Katar’daki Kosta Rika-Almanya maçını yöneterek Erkekler Dünya Kupası’nda görev alan ilk kadın orta hakem oldu. Ayrıca ilk kez maçtaki hakem ekibinin tamamı kadınlardan oluştu: Frappart’ın yardımcılığını Brezilya’dan Nueza Back ve Meksikalı Karen Diaz Medina yaptı.
8- Andy Warhol’un serigrafisi ABD’deki açık artırmada rekor fiyata satıldı
Andy Warhol’un Marilyn Monroe’yu resmettiği “Shot Sage Blue Marilyn” adlı serigrafi mayıs ayındaki Christie’s müzayedesinde 195 milyon dolara satılarak tarihte açık artırmayla en pahalıya satılan Amerikan sanat eseri oldu. Önceki rekor 2017 yılında satılan Jean-Michel Basquiat tablosuna aitti.
9- Güney Kore kendi roketiyle uzaya uydu gönderdi
Günel Kore resmi Uzay Araştırmaları Enstitüsü ve yerli şirketler tarafından geliştirilen Nuri roketini kullanarak uydu fırlatmayı başardı. Bu hamle ülke için iddialı yeni uzay çağını müjdelerken toplumda ortak bir gurura vesile oldu. Güney Kore 2030 itibarıyla kendi uzay aracını Ay yüzeyine indirmeyi amaçlıyor.
10- İtalya’da felçli bir adam destekli intiharla yaşamına son verdi
Haziran ayında Federico Carboni destekli intiharla yaşamına son vererek İtalya’da bunu yapan ilk insan oldu. 44 yaşındaki Carboni 12 sene önce geçirdiği trafik kazasından bu yana felçliydi. İtalya’nın en yüksek mahkemesi 2019 yılında destekli intiharın belli şartlar altında yasal olduğuna hükmetmişti. Katolik nüfusun yoğunlukta olduğu ülkede bu karara dair tartışmalar sürüyor.
11- Bilim insanları çıplak gözle görülebilen bakteriler buldu
Haziran ayında Science dergisinde yayınlanan bir çalışmada araştırmacılar mikroskoba gerek kalmadan görülebilen bir bakteri tespit ederek bakterilerin doğası gereği mikroskobik olduğu yönündeki kabul görmüş bilimsel anlatıyı tersine çevirdi. Thiomargarita magnifica adı verilen tür ortalama 9 bin mikron (8.8 milimetre) uzunluğa ulaşıyor. Thiomargarita magnifica 2009 yılında Karayipler’deki mangrov ormanında keşfedilmiş olsa da araştırmacıların bu boyutta bir canlının bakteri olduğunu anlaması epey vakit aldı.
Jean-Marıe Volland/Lawrence Berkeley Natıonal Labor/AFP vıa Getty ımages
12- 2012’de halka açılan Meta ilk kez bir çeyreği gelir düşüşüyle kapattı
10 yıl önce halka arz edilen Facebook’un ana şirketi Meta temmuz ayında ilk kez gelirlerinin düştüğünü bildirdi. Bir zamanlar bir Wall Street harikası olarak görülen sosyal medya şirketi son zamanlarda metaverse adlı sarmalayan 3D deneyiminde piyasanın süper güçlerinden biri olmaya çalışıyor. Ancak azalan ve yaşlanan kullanıcı tabanı, ayrıca TikTok gibi aplikasyonlarla rekabetin kızışması sebebiyle bocalıyor.
13 Vatikan ve El-Ezher’de kadınlar üst kademelerde görev aldı
Vatikan’da Papa Francis’e Katolik Kilisesi piskopos adaylarıyla ilgili danışmanlık yapan heyette ilk kez üç kadın yer aldı. Mısır’da ise El-Ezher Camii bir kadını imam ve baş müftü Şeyh Ahmed et-Tayyib’in danışmanlığına getirdi. Müslüman kurumun bin yıllık tarihinde bu bir ilk.
Raffaella Petrini, Papa Francis ile. Vatıcan Medıa vıa Reuters
14- ABD’de esrar kullananların sayısı sigara içenleri geçti
Gallup’un ağustosta yayınlanan raporuna göre tarihte ilk kez esrar kullanan Amerikalıların sayısı sigara içenleri geride bıraktı. Amerikalıların yaklaşık yüzde 16’sı şu anda esrar kullandığını söylerken sigara içenlerin oranı yüzde 11. 1950’lerin ortasında Amerikalıların yüzde 45’i sigara içtiğini beyan etmişti. O zirveden bu yana sigara kullanımında süregelen bir düşüş var.
15- Kuzey İrlanda’da Katolikler artık Protestanlardan daha kalabalık
Eylül ayında yayınlanan sayım sonuçlarına göre yüz yıldan uzun bir süre önce Birleşik Krallık bünyesinde kurulan Kuzey İrlanda’da ilk kez Katoliklerin sayısı Protestanları geçti. Değişim İrlanda’nın yeniden birleşmesi yönünde olası referandum tartışmalarını beraberinde getirdi.
16- Kraliçenin asasını kırma merasimi televizyonda yayınlandı
İngiltere’de eylül ayında Kraliçe II. Elizabeth’in ölümünden 11 gün sonraki cenaze töreninde görev asasının sembolik olarak kırıldığı an ilk kez televizyondan yayınlandı. Windsor’daki St. George Şapeli’nde Lord Chamberlain kraliçenin hükümdarlığının sona erdiğinin simgesi olarak asayı kırdı.
17- Xturismo uçan bisiklet ilk kez görücüye çıktı
Eylül ayındaki Detroit Otomobil Fuarı’nda bir Japon start-up uçan bisikletini ilk kez uçarken gösterdi. Xturismo adı verilen ve 40 dakika havada kalabilen aracın fiyatı ise yarım milyon dolar. 50 bin dolar civarında daha erişilebilir bir elektrikli uçan bisiklet üretmek için çalışmalar sürüyor.
18- NASA gezegen savunma deneyi kapsamında uzay aracını asteroide çarptırdı
Eylül ayında NASA dünyanın gelecekte maruz kalabileceği asteroit tehditlerine yönelik test misyonu kapsamında bir uzay aracını bilinçli olarak çarptırdığı asteroidin yörüngesini değiştirmeyi başardı. NASA’ya göre DART kısa adıyla bilinen Çift Asteroid Yeniden Yönlendirme Testi dünyanın “ilk gezegen savunma testi” oldu.
19- Fransa Almanya’ya gaz gönderdi
Tarihte ilk kez Fransa elektrik karşılığında doğrudan Almanya’ya doğal gaz gönderiyor. Ukrayna işgali sonrası Batı’nın yaptırımlarına misilleme olarak Avrupa’ya gaz tedarikini kısan Rusya’nın hamlesi sonrası iki ülke de politikalarında değişikliğe gitti ve yeni çözümler arıyor.
20- Rusya’daki bir mağarada bir Neandertal kabilesinin kalıntıları bulundu
Ekim ayında Nature dergisinde yayınlanan çalışmaya göre bilim insanları Rusya’daki bir mağarada ilk kez bir Neandertal kabilesine ait kalıntılar buldu. İçlerinde bir baba ve kızına ait kemiklerin de yer aldığı bulgular bugüne kadar bir Neandertal klanına ait en geniş genetik çalışmalardan birine imkan verdi. Bilim insanları yaklaşık 11 Neandertal’den oluşan grubun 54 bin yıl önce açlıktan ölmüş olabileceğini düşünüyor.
21- İngiltere’de ilk kez beyaz olmayan biri başbakanlık koltuğuna oturdu
Güney İngiltere’de doğan Rishi Sunak’ın anne-babası Britanya sömürgesi Doğu Afrika’dan göç etmişti. Dedeleri Hindistan’ın Pencap bölgesindendi. Sunak ekim ayında beyaz olmayan ilk İngiltere başbakanı olarak tarihe geçti. Kraliyet ailesinden daha büyük bir servete sahip ilk başbakan da olabilir. Sunday Times Rich List’e göre eski bir banker olan Sunak ile Infosys bilişim şirketinin kurucusunun kızı olan eşinin toplam serveti 870 milyon dolar civarında. Merhum Kraliçe II. Elizabeth’in serveti yaklaşık 440 milyon dolardı. Sunak Boris Johnson hükümetinde maliye bakanıydı. Liz Truss’ın 44 günlük fırtınalı döneminden sonra başbakanlık koltuğuna oturdu.
22- FIFA Dünya Kupası ilk kez Orta Doğu’da düzenlendi
Katar 2022 hem bu ülkede hem de Orta Doğu’da düzenlenen ilk Dünya Kupası oldu. Bu aynı zamanda kuzey yarımkürede kışın düzenlenen ilk Dünya Kupası. Katar turnuva hazırlıkları kapsamında tesis inşaatı ve altyapı iyileştirmesi için milyarlarca dolar harcadı.
©️ 2022 The New York Times Company and Masha Goncharova
