25 Eylül sabahının erken saatlerinde Tokyo’daki bir apartmanda çıkan yangında, duman zehirlenmesi gibi nedenlerle altı kişi hastaneye kaldırıldı. Yangının, bir akıllı telefona bağlı olan powerbank’ten kaynaklandığı düşünülüyor.
Japonya Ulusal Teknoloji ve Değerlendirme Enstitüsü (NITE) verilerine göre, 2024 yılında 123 benzer olay yaşandı. Bu sayı, 2020’deki 47 vakaya kıyasla iki kattan fazla artış anlamına geliyor. Olayların çoğu, telefon şarjı sırasında meydana geliyor.
Powerbank’lerde, yanıcı organik çözücü içeren lityum iyon piller bulunuyor. Kısa devre oluştuğunda cihaz hızla ısınıyor ve bu çözücü alev alabiliyor.
2019’dan bu yana Japonya’da satılan powerbank’lerin, “PSE işareti” taşıyan ulusal güvenlik standartlarına uygun olması gerekiyor. Ancak bu işareti taşıyan ürünlerde dahi imalat hataları olabiliyor ve geri çağrılmaları gerekebiliyor. Üstelik geri çağırma süreçleri her zaman etkili sonuç vermiyor.
Örneğin, Temmuz 2024’te bir Tokyo treninde çıkan yangının, Haziran 2023’te geri çağrılmış Çin yapımı bir powerbank nedeniyle meydana geldiği belirlendi. Japon hükümeti geri çağırma bilgilerini yayımlasa da, tüketici kurumuna göre ürünün geri dönüş oranı 24 Temmuz itibarıyla yalnızca %12 oldu.
Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı verilerine göre Kasım 2022 ile Eylül 2025 arasında en az 590 bin powerbank (mobil batarya) geri çağrıldı. Ancak araçlarda olduğu gibi kullanıcı kaydı bulunmadığından, bu ürünlerin takibi zorlaşıyor.
Ayrıca, yurt dışı satıcılarından internet üzerinden doğrudan tüketiciye gönderilen ürünler, yerel güvenlik denetimlerinin dışında kalıyor.
Çin menşeli, düşük fiyatlı ve PSE işareti bulunmayan birçok powerbank, Japon e-ticaret sitelerinde satılıyor. Bu tür ürünler genellikle geri çağırma kapsamına da girmiyor.
NITE yetkilisi, “Yangın riski taşıyan ürünler güvenlik denetimlerinden kaçıyor,” diyor.
Atık haline gelen lityum iyon pillerle ilgili sorunlara verilen tepkinin de yavaş kaldığı belirtiliyor. 2023 mali yılında, çöp kamyonlarında ve yakma tesislerinde bu pillerden kaynaklanan yaklaşık 21.000 duman veya yangın vakası kaydedildi.
2001’de yürürlüğe giren yasaya göre, lityum iyon pil üreten, ithal eden veya satan şirketlerin bu pilleri geri toplayıp geri dönüştürmesi gerekiyor. Ancak bu yasa, pilleri içeren taşınabilir şarj cihazları (powerbank) gibi ürünleri kapsamıyor. Bu da bu cihazların evsel atıklarla karışmasına yol açıyor.
İçişleri ve İletişim Bakanlığı verilerine göre, yılda 500 tondan fazla lityum iyon pil evsel çöplerle birlikte toplanıyor. Bakanlık, artık birçok elektronik üründe pillerin çıkarılamaz hâle geldiğini belirtiyor.
Ticaret Bakanlığı, mevcut yasal kategorilerin günümüz koşullarıyla uyumsuz kaldığını kabul ediyor.
Bu nedenle hükümet, güvenlik açıklarını kapatmak için hızlı hareket ediyor. Haziran 2024’te revize edilen tüketici ürünleri güvenlik yasası, yabancı şirketlerin Japon teknik standartlarına uymasını zorunlu kılıyor. Aralık 2025’te yürürlüğe girecek yasa, yabancı satıcıların Japonya’da temsilci bulundurmasını da şart koşuyor.
Ayrıca, pillerin evsel atıklarla karışmasını önlemek için hükümet, cep telefonu, powerbank ve ısıtmalı tütün ürünlerini “kısıtlı atıklar” listesine ekleyecek. Üretici, ithalatçı ve perakendeciler bu ürünleri Nisan 2026’dan itibaren toplamak ve geri dönüştürmekle yükümlü olacak.
Yeni düzenlemeler bazı cezai yaptırımlar içerse de, bunların yabancı şirketler için uygulanması zor görünüyor. Önlemlerin ne kadar etkili olacağı da belirsiz.
Waseda Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’nden Prof. Chiharu Tokoro, “Birçok taşınabilir batarya yüksek güvenlik önlemleriyle üretiliyor, ancak bu üreticiye bağlı,” diyor ve ekliyor:
“Asıl önemli olan, tüketicilerin riskler konusunda düzenli ve doğru şekilde bilgilendirilmesi.”
