Ne kadar özeliz?

Benim gençliğimde henüz Güneş Sistemi dışında tek bir gezegen bile gözlenmemişti. Yıldızlar parlaktır, gezegenler değildir. Teleskoplarımız sadece büyük yıldızları gösterecek güçteydi. Sistemimizin dışındaki gezegenleri yıldızlarının kör edici ışığından ayırt edecek bir cihazımız yoktu. Yani kimsenin elinde bugünkü deyimle “ötegezegen”lerin varlığına dair somut bir delil bulunmuyordu. Yine de bilim insanları başka yıldızların da gezegen sistemleri olduğundan eminlerdi. Neden? İnsan kendisini her şeyin merkezinde sanır. Şöyle bir etrafa bakın. Siz ortadasınız, diğer şeyler de çevrenizde, değil mi? Siz bir tanesiniz, diğerlerinden çok var. Sizin takımın mazisinde bir tarih yatıyor. Sizin milletiniz “necip” millet. Sizin türünüz (insanlar) duygu ve düşünceleri olan, özgür iradeye sahip canlılar, diğerlerini ise kesip yiyebilirsiniz. Bilim tarihi, bu “biz çok özel bir yerdeyiz” düşüncesinin dilim dilim çöpe atılmasının öyküsüdür. Filozof Giordano Bruno’nun canına mal olan sancılı bir sürecin sonunda Dünya’nın evrenin merkezinde olduğu yanlışı terk edildi. Onun yerine merkeze “bizim” yıldızımız Güneş konuldu. Bu yanlış, İngiliz gökbilimci Thomas Wright’ın 1750’de Güneş’in (artık kentlerdeki çocukların ışık kirliliği nedeniyle bir kez bile göremeden büyüdüğü) dev, yassı yıldız kümesi Samanyolu Galaksisi’nin “sıradan” bir üyesi olduğunu anlamasıyla yerini evrenin “bizim” galaksimizden ibaret olduğu inanışına bıraktı. 20. yüzyılın başlarında güçlü teleskoplarla yapılan gözlemler, Samanyolu’ndan başka galaksilerin de var olduğunu gösterdi. Dahası, bir gökcisminin yaydığı ışıktan onun bize göre hızını anlamanın harika bir yöntemi keşfedilmişti. Ölçümler sanki herkes Samanyolu’ndan kaçmak istiyormuş gibi bu yeni galaksilerin bizimkinden uzaklaşmakta olduğunu, üstelik bize daha uzak olanların yakın olanlardan daha hızlı gittiğini gösteriyordu. 

‘Biz merkezdeyiz’ fikrinin değişimi

Neden öte diyarlarda da olmasın?