Herkes iz bırakır!

Röportajlarda ‘ünlü’ kişilere en çok yöneltilen sorulardan biridir: Nasıl bir iz bırakmak istersiniz? Ve tahmin edeceğiniz gibi soruyu sorduğunuz kişiye özel yanıtlar alırsınız. Kitaplar, eserler, dokunulan hayatlar vs. Oysa artık, gezegene verdiğimiz zararın etkilerini yaşamaya başladığımızdan beri ‘iz bırakmak’ denildiğinde herkes irkiliyor. Çünkü artık evimizde kullandığımız eşyalardan kıyafetlerimize, arabamızdan seyahat alışkanlıklarımıza hatta işimizi yaparken attığımız e-postalardan sosyalleşmek için kullandığımız sosyal medya platformlarına kadar hayatımızı saran her şeyde bir iz bırakıyoruz. İşte buna da ‘karbon ayak izi’ diyoruz. Tüm faaliyetlerimizin doğa üzerinde bıraktığı hasarı karbon salınımı cinsinden ölçebilmek için geliştirilmiş bir kavram karbon ayak izi. Ve şu dünyada ne kadar az karbon ayak izimiz olursa geleceğe o kadar iyi dünya bırakacağız. Sürdürülebilirlikle ilgili her raporda ve artık geleceğe yönelik yapılan her işte bu kavram karşımıza çıkıyor. Karbon ayak izini karbon salınımına sebep olan her türlü faaliyet sırasında bırakıyoruz. Peki, bu neden geleceğimizi bu kadar etkiliyor? Çünkü aslında tüm faaliyetlerimiz sera gazlarına neden oluyor, atmosferdeki sera gazlarının birikmesi de küresel ısınmaya. Ne kadar fosil yakıt o kadar fazla zarar demek ve karbon ayak izimiz de o kadar büyüyor. Ulaşım, ısınma, aydınlatma, enerji üretim ve tüketimi fosil yakıt temelli etkinliklerden yalnızca bazıları. Google’lamak veya Instagram hesabınıza girmek için kullandığımız internetin bile hayatımızda büyük bir karbon ayak izi var. Bu yüzden de iklim zirveleri yapılıyor, devletlerin, şirketlerin önlem alması için anlaşmalar, sözleşmeler devreye giriyor. Örneğin son dönemde hep konuştuğumuz dijitalleşme alanına bakarsak, dünyadaki tüm dijital teknolojilerin üretimi ve işletilmesi sırasında 1.7 milyar ton sera gazı ortaya çıkıyor ve her bir internet kullanıcısının payına da yılda 414 kg karbondioksit salınımı düşüyor. Peki, doğa atmosferde bulunan sera gazlarının dengesini kendi sağlayamaz mı? Sağlar ama belli bir ölçüye kadar. Hatırlarsınız, pandemi döneminde doğanın kendini nasıl iyileştirdiğine tanık olmuştuk. Elbette doğanın da kaldırabileceği bir sınır var. Kişi başına düşen karbon ayak izi yaklaşık 3.5-4 ton, daha fazlasını maalesef doğa kaldıramıyor ve bu yüzden de gezegenimiz giderek ısınıyor. Bu da dünyanın geleceğini tehdit ediyor. Peki kişisel karbon ayak izimizi nasıl azaltabiliriz? Biraz dikkat ve bilinç ile mümkün. Örneğin ısınma sırasında evimizin sıcaklığını 1 derece azalttığımızda yılda en az 300 kg karbondioksitin atmosfere salınımını önlerken, aynı şekilde gereksiz yere yanan lambaları söndürerek yılda en az 250 kg karbondioksitin salınımını engellemiş oluyoruz. Ayaklarımızın değişmez ama karbon ayak izimizi küçültebiliriz. Bu daha iyi bir gelecek ve sürdürülebilir bir dünya demek. Karbon ayak izimi hesapladım: Sınırdayım! Karbon ayak izinizi internetteki hesaplama motorlarından öğrenebilirsiniz. Kişisel bilgilerinizi girip birkaç soruya yanıt vermeniz yeterli. Ben de kendi ayak izimi hesapladım. Bilgilerimi yesilbiradim.com sitesi üzerinden girerek şu soruları yanıtladım: • Haftada kaç kez et yiyorsunuz? • Evdeki çöpleri ayrıştırıyor musunuz? Pilleri, kağıtları, camları ve gıda atıklarını ayrı topluyor musunuz? • Ayda ne kadar elektrik tüketiyorsunuz? • Ayda kaç litre su harcıyorsunuz? • Yılda kaç kez uçakla seyahat ediyorsunuz? • Yurt içi - yurt dışı uçuş sayılarınız? • Özel araç kullanıyor musunuz? Bu verileri yazdığınızda otomatik hesaplama motoru karbon ayak izinizi söylüyor. Benimki 3 bin 8 kg çıktı. 4 tonun altındayım. Ama bu hesap biraz yanıltıcı. Çünkü pandemi kısıtlamaları nedeniyle uçak seyahatlerim yok denecek kadar azdı 2021’de. Karbon ayak izimle sınırdayım. Bunu sınır değerlerin altına indirmem için çok daha fazla çaba sarf etmem gerekiyor. Karbon ayak izinizi azaltmanın en sağlıklı yöntemi İklim dostu yaşam tarzlarının giderek popülerlik kazandığı günümüzde en önemli konulardan biri beslenme alışkanlıkları. Kimilerimizin, hatta çoğumuzun hoşuna gitmese de vegan beslenme gezegenimizin geleceği için en iyisi. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) hesaplamalarına göre et ve süt endüstrilerinin sera gazı salımları içindeki payı yüzde 14.5. Eti için beslenen büyükbaş hayvanlar bitkisel bazlı besinleri sindirirken metan gazı üretiyor. Metan, sera gazları içinde karbondioksitten tam 80 kat daha zararlı bir gaz. Rapordaki vahim ayrıntı Oxford Üniversitesi ve LCA Araştırma Grubu’nun hesaplamalarına göre protein kaynakları arasında karbon ayak izi açısından çok büyük farklar var. Örneğin 100 gram proteini sığır eti tüketerek alırsak 50 kilo karbondioksit eş değeri sera gazı salımına yol açıyoruz. Buna karşılık 100 gram çiftlik balığı tüketiminde 6 kilo, tavuk etinde 5.7 kilo, yumurtada ise 4.2 kilo karbondioksit eş değeri sera gazı salımına neden oluyoruz. EAT-Lancet Commission’ın raporunda daha vahim bir ayrıntı var. Araştırmaya göre, küresel olarak tavsiye edilen günlük miktarın neredeyse 3 katı fazla et tüketiyoruz. Kuzey Amerika’da ise bu rakam tavsiye edilen miktarın tam 6 katı. Çare vegan beslenme mi? Oxford Üniversitesi’nin çalışmasına göre ortalama seviyede kırmızı et tüketilen (her gün değil) günde 2 bin kalorilik bir beslenme rejiminde 5.6 kilo karbondioksit eş değeri gaz salımı gerçekleşiyor. Bu rejimde kırmızı et yerine balık tüketilirse gaz salınımı yüzde 31 azalıyor. Sadece vegan rejimle beslenirsek 2 bin kaloriyi alırken 2.9 kilo karbondioksit eş değeri gaz salınımına yol açıyoruz. Yani kırmızı etli diyetin neredeyse yarısı kadar. Kırmızı et severlerin veganlarla ilgili bir şakasını hatırlayalım: Bir ampulü değiştirmek için mutlaka iki vegana ihtiyaç vardır. Biri ampulü değiştirirken diğeri hayvansal ürünleri yemeyi reddettiğini haykırır. Siz bu şakaya kulak asmayın.