11 Kasım, Dostoyevski’nin 200. yaş yıldönümüydü. Ünlü yazar hakkında konuşmak için ülkemizde çeviribilim ve özellikle de Rus Dili ve Edebiyatı denilince ilk akla gelen isimlerden Sabri Gürses ile buluştuk. Gürses, geçtiğimiz aralık ayında, Moskova’da Rus Çeviri Enstitüsü tarafından düzenlenen ve Rusçadan yapılmış çeviri eserlere verilen Read Russia Ödülleri’nin Klasik Rus Edebiyatı’nın Çevirisi dalı için 2020 kazananı da olmuştu. Çevirmen ve yazar Sabri Gürses’in Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’ye dair söyledikleri size ilham verecek.
Tutkulu, büyük ruhlu ve samimi
Dostoyevski edebiyat tarihinde neden bu kadar büyük ve önemli? Bu nereden kaynaklanıyor? Dostoyevski’nin büyüklüğü onun tutkularının, ruhunun büyüklüğünden ve samimiyetinden kaynaklanıyor. Büyük bir edebiyatçı olmak görece kolay bir şey, çok sayıda büyük edebiyatçı var ama bütün insanlığın paylaştığı sözleri söyleyen bir edebiyatçı olmak başka bir şey. Kaldı ki birçokları için başlı başına bir ideolojinin örneği olmuş, hatta peygamber ya da aziz seviyesine ulaşmış bir yazar Dostoyevski. Dostoyevski’nin kendine has sözünü, sesini incelemek için sayısız araştırma yapılmış, daha da yapılacak ama hepsinin çıkış ve varış noktası Dostoyevski’nin ruhu olacak – çok az insan böyle şiddetli bir şekilde yaşayıp ifade etmiştir insan olmayı.
‘Dostoyevski’yi okuma önerileri
Dostoyevski’yi hiç okumayan biri nereden başlayıp nereye varmalı sırayla? Dostoyevski’nin birçok kapısı var. Nereden girsek kapılıp gideriz bence. Ama Dostoyevski’yi okudum diyebilmek için Beyaz Geceler, İnsancıklar, Suç ve Ceza, Yeraltından Notlar, Budala şart elbette. Özel olarak genç Dostoyevski’yi tanımak isteyen İnsancıklar’ı, Beyaz Geceler’i, Ev Sahibesi’ni, Yufka Yürek’i, Sürgün Öncesi Öyküleri’ni okumalı. Suç ve Ceza her dönem için okunur. Onun kendine has gülmece tarzını tanımak için İkiz ya da Öteki, Stepaniçkovo Köyü, Amcamın Rüyası, Kumarbaz okunabilir. Rus hapishanesindeki hayatı tanımak için Ölüler Evinden Notlar (ya da Hatıralar). Düşünür yönünü tanımak için Yeraltından Notlar ve Budala… Dickens tarzı çalışmalarını okumak için Ezilenler ile Delikanlı seçilebilir. Ecinniler tımarhanelik karakter kadrosunun dışında, gelecekteki Rus devrimine dair öngörülerini, terör eleştirisini, aydınların dünyasına bakışını görmek için özel bir eser. Suç konusunu orada daha da derinleştiriyor. Son eseri Karamazov Kardeşler’se, Rus olmayan okur için ağır bir dini gündem içerdiği için bir rehberlik gerektirse de, Tanrı sorgusuyla, polisiye yanıyla ve kalabalık kadrolu, çok hikâyeli yapısıyla anıtsal bir eser. Bunlara yakında bir katkı daha yapacağım bir aksilik olmazsa.
