Türkiye’de 2024 yılının ilk 2 ayında otomobil satışları yüzde 52,11 oranında artarak 146.318 adede ulaştı. Bu sonuç hem ocak hem şubat hem de ilk 2 ay sonunda tarihi rekor satışlara ulaşıldığını ortaya koydu. Rekor yılı olan 2023’ten çıkıp, belirsizliğin hakim olduğu 2024’ün ilk aylarında bu rekorların yaşanmasının ana sebebi ise ÖTV muafiyetli araç talebinin artması oldu.
Hatırlatmak gerekirse Türkiye’de engelli bireylere kolaylık sağlamak adına, engellilik oranı yüzde 90 ve üzerindeki vatandaşlar ÖTV’den muaf yani ÖTV’siz otomobil satın alabiliyor. Buna bağlı olarak ilk 2 ayda otomobil satışlarının yüzde 30’undan fazlası yani yaklaşık 45 bin adedi ÖTV muafiyetli bu araçlardan oluştu. Toplam otomobil satışlarından filoyu düşünce oran yüzde 40’a kadar çıktı.
1 Ocak’ta limit yükseldi
ÖTV muafiyetli otomobil talebinin yılın ilk çeyreğinde diğer aylardan daha yüksek olmasının sebebi ise engelli vatandaşlar için araç alımında uygulanan istisna limitinin her yılın başında artmasından kaynaklanıyor. Bu yıl 1 Ocak’tan itibaren geçerli olmak üzere malul ve engelli vatandaşlar için araç alımında uygulanan istisna limiti 1 milyon 4 bin 200 TL’den yeniden değerleme oranı olan yüzde 58,46 artışla 1 milyon 591 bin 200 liraya yükselince, bu limit içine giren araç sayısında önemli artış yaşandı. Özellikle C-SUV sınıfında alınabilecek otomobil sayısının artması yaşanan talep patlamasında etkili oldu.
Yüzde 44 indirim sağlıyor
Engelli otomobil fiyatının hesaplanması için aracın vergiler dahil satış fiyatı üzerinden yüzde 20 KDV oranı fiyattan düşülüyor. KDV’yi çıkardıktan sonra kalan miktardan ÖTV bedeli de düşülüyor. Son olarak ortaya çıkan miktara KDV oranı da eklenerek, aracın ÖTV muafiyetli fiyatı ortaya çıkıyor. Bir örnek vermek gerekirse; bugün engelli raporuyla 1 milyon 591 bin 200 TL’lik üst limitte yer alan bir otomobili yüzde 44,44 indirimle 884 bin TL’ye alabiliyorsunuz. İşte ilk 2 ayda yaşanan talep patlamasının sebebi de bu yüksek indirim.
Sonuç olarak Türkiye’de son dönemde yüksek vergiler ve yüksek fiyatlar nedeniyle otomobil almak imkansız hale gelirken, ÖTV’siz otomobil için rapor alıp bu fırsattan yararlanmak isteyenlerin sayısı hızla arttı. ÖTV muafiyetli araç alımında yaşanan bu artış sonrası, “Türkiye’de bu kadar otomobil alacak engelli var mı?”, “Bu konu istismar ediliyor” yorumlarını da beraberinde getirdi.
Engelli Sağlık Kurulu Raporu nasıl alınır?
Birey veya vasisi, başvuru dilekçesi ile rapor vermeye yetkili olan tam teşekküllü devlet hastanesine başvurur.
Raporda yer alan bağımlılık değerlendirmesi alanına “evet” ya da “hayır” ifadesi yazılarak bireyin durumu belirtilir ve bu alan hiçbir suretle boş bırakılamaz.
Bireylerden engellilik durumuna bağlı olarak sadece engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibatla taşıt kullanabilecek olanların durumu, raporun açıklama kısmına yazılır. Rapor sürekli veya süreli olarak düzenlenir. Hem süreli hem de sürekli raporlarda geçerlilik süresi mutlaka belirtilir.
ÖTV’siz otomobilleri kimler kullanabilir?
Yüzde 90 ve üzeri malul ve engelli araç sahibinin aracı kullanamaması durumunda araç, sadece araç sahibi engelli kişinin eşi, aynı il sınırlarında ikamet eden birinci dereceye kadar kan ve sıhri hısımları ile kardeşleri, noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen B sınıfı ehliyet sahibi olan bir sürücü tarafından kullanılabiliyor.
Engel derecesi yüzde 40 ile 89 arasında olan kişilerin 1 Ocak 2016’dan önce alınmış H sınıfı sürücü belgesi veya üzerinde engelli ibaresi bulunan yeni tip B sınıfı sürücü belgesine sahip olması, ehliyet üzerinde özel tertibatlı araç kullanabilir ibaresi yer alması ve aracı kendi adına tescil ettirmesi gerekiyor.
Mevzuata göre engelli yolcu ve sürücü adına alınan araçlarda engelli birey araçta olmadan araç kullanılamıyor. Buna göre araçta engelli yolcu veya sürücü olmadan bir kaza yapılması durumunda sigorta şirketleri hasar masraflarını karşılamıyor. Trafik kontrollerinde bu durum tespit edilirse trafik polisinin inisiyatifine göre araç bağlanabiliyor.
Satışta Fiat oranda Suzuki
İlk 2 ayda limit kapsamına Fiat, Renault, Dacia, Hyundai, Kia, Toyota, Citroen, Peugeot, Opel, Skoda, Seat, Volkswagen, Ford, Nissan, Honda, Suzuki, MG ve SsangYong markalarının bazı modelleri girerken, farklı donanımlara sahip otomobiller, ÖTV muaf olarak satın alınabildi.
İlk 2 ayda yüzde 75 ile en yüksek ÖTV muafiyetli satış oranına sahip marka Suzuki olurken, Ford yüzde 65 ile ikinci, Honda ise yüzde 60-65 ile üçüncü sırada yer aldı. Son sırada ise yüzde 15 ile Hyundai yer alıyor. Kuşkusuz markalar için stoktaki araçların oranı da ilk iki ayda etkili oldu.
Kimler ÖTV’siz araç alabiliyor?
Bugün Türkiye’de engellilik oranı yüzde 90 veya üzerinde olan yetişkin engelliler ile ‘Çocuklar İçin Özel Gereksinim Raporu’nda (ÇÖZGER) “Özel Koşul Gereksinimi Vardır (ÖKGV)” ibaresi bulunan 18 yaş altı engelliler ÖTV istisnasından faydalanabiliyor. Engelli ÖTV indirimi hesaplama işlemi kişilerin engel derecesine göre aracın vergiler dahil satış fiyatı üzerinden yapılıyor. Yüzde 90 ve üzerinde engeli olanlar ÖTV’siz araç satın alabiliyor. Engel oranı yüzde 40 ve 89 arasında olan kişiler ise araca özel tertibat takılarak otomobili kullanabiliyorsa yine ÖTV muhafiyetinden yararlanabiliyor.
İstismarlar arttı, kapsam 1. derece akrabaya indi
Kısa süre önceye kadar yüzde 90 ve üzeri engelli kişinin birinci, ikinci ve üçüncü derece akrabaları ÖTV muafiyetli arabaları kullanabiliyordu. Ancak bu konuda istismarların artmasıyla 1 Ocak 2023 itibarıyla yalnızca birinci derece akrabalar ÖTV muafiyetinden faydalanmaya başladı.
Yeni düzenlemeye göre birinci derece akrabalardan aynı şehirde ikamet eden üç kişinin ismi bildirilecek. Birinci derece akrabaların yanı sıra, noterce düzenlenmiş iş akdine bağlı olarak istihdam edilen bir sürücü de bildirilebilecek. Otomobili yalnızca bildirilen sürücüler kullanabilecek
Diğer taraftan engel oranı yüzde 90 altında olup ÖTV indirimiyle özel tertibatlı otomobil sahibi olacak vatandaşlar, otomobillerini yalnızca kendisi kullanabilecek. Akrabaları veya istihdam edilen şoförü kullanamayacak.
Sadece ÖTV değil MTV’den de muaf
Bu çok bilinmiyor ama ÖTV muafiyetinden faydalanan tüm engelli yolcu veya engelli sürücüler adına kayıtlı araçlar, yılda iki kez ödenen Motorlu Taşıt Vergisi’nden de (MTV) muaf tutulmaktadır. İstisnadan yararlanmak isteyen engelli yolcu ve sürücülerin, Malul ve Engelliler Adına Kayıt ve Tescilli Taşıtlarda Motorlu Taşıtlar Vergisi İstisnası Bildirim Formu”nu vergi dairesine vermeleri gerekmektedir.
5 yıl boyunca satılamıyor
ÖTV muafiyeti ile alınan araçlar, satın alındıkları tarihten itibaren 5 yıl boyunca satılamıyor. Satışın gerçekleştirilmesi durumunda vergi dairesine başvurulması ve aracın ÖTV’sinin hesaplanıp ödenmesi gerekiyor. Bu işlem gerçekleştirildikten sonra aracın satışında herhangi bir engel bulunmuyor.
Bunun dışında aracın alımından itibaren 5 yıl geçmişse araç herhangi bir kısıtlama veya özel bir vergi ödemesi yapılmadan satılabiliyor. Ayrıca engelliler için tanınan ÖTV muafiyeti ile araç alım hakkı her 5 yılda bir güncelleniyor.
