Köpek sahipleri eğitim sürecinde ve sonrasında köpeklerinin onları anlamasını ve dediklerini kayıtsız şartsız yerine getirmesini beklerler. Ancak köpeğin doğru davranışı yerine getirmesi durumunda ödüllendirilmesi gerektiği söylenince de “E hep ödül mü vericez?” derler. Ve eğer köpek ödül temelli bir eğitim sistemine dahil olduysa genelde sahipler “elimde ödül varsa, ödülü gösterirsem yapıyor” ya da “rüşvet yoksa yapmıyor” diye yakınırlar. Halbuki köpeğinize istediğiniz davranışı yerine getirmesi sonucunda verdiğiniz şey rüşvet değil, ödüldür. Peki ödül nasıl rüşvete dönüşüyor?
Bir defeya mahsus olmamalı
Köpekler neden-sonuç ilişkisiyle öğrenirler. Kendiliğinden ya da bizim yönlendirmemizle bir davranış gösterirler. Bu davranışın bir sonucu vardır; davranış onaylanır veya onaylanmaz. Eğer onaylıyor ve devamlılık göstermesini istiyorsak bu davranışı ödüllendirerek pekiştirmeliyiz ki kalıcı olsun. Tabi bu bir defaya mahsus bir ödüllendirme değildir. Her defasında istediğimiz davranış meydana geldiğinde bunu devam ettirmeliyiz ki zamanla oturmuş bir sonuç haline gelsin. Aksi halde köpek bu davranışın sonucunun kendini tatmin etmemesi sebebiyle, yeterince onaylanmadığı için sonraki seferlerde alternatif davranışları dener. Bu da bizi memnun etmez ve bu defa da köpeğin bizi dinlememesinden, istikrarsız davranışlarından yakınırız. Bunu şöyle düşünün. Çok sevdiğiniz bir yerde, çok sevdiğiniz insanlarla, çok sevdiğiniz bir iş yapıyorsunuz. Başlarda bu işi yapmak üzere anlaştığınız maaşı kesintisiz alıyorsunuz. Motive bir şekilde işinizi en iyi şekilde yapmaya devam ediyorsunuz. Ve bir süre sonra patronunuz size diyor ki; “E sürekli maaş mı vericez sana? Ne güzel, zaten sevdiğin bir işi yapıyorsun”. Yaptığınızın bir karşılığı olmalı değil mi? Ya da zam yapılmasa aynı eforu göstermeye hevesli olur musunuz? Köpeğin de yerine getirdiği davranışın karşılığını alıyor olması motivasyonunu artırarak sonraki seferlerde bunu yapmaya daha istekli olmasını sağlarken, davranış da kalıcı hale gelir. İşe göre maaş gibi...
Eğer siz köpeğiniz talebinizi yerine getirdiğinde mükafatlandırırsanız, bu adı üstünde ödüldür. En basit ifadeyle ödül; köpeğinize az önce gösterdiği davranıştan memnun olduğunuz ve devamını beklediğiniz mesajını verir. Bunun doğru bir davranış olduğunun mesajını almakla birlikte, yapmasını istediğiniz şeyi yaptığında ödüllendirildiğini öğrenir. Yani bu ödüle sahip olmanın aslında belirlenmiş şartları, kriterleri vardır. Yerine getirirsen sahip olursun. Tıpkı aynı iş yerine, aynı mesai süresince giden herkesin aynı maaşı almıyor olması gibi. O iş tanımının şartlarını yerine getiriyorsan, onun için belirlenmiş olan maaşı alabilirsin. Köpeğinizin gerçekleştiremediği ve isteksiz olduğu bir davranışı yerine getirmesi için sunduğunuz şey ise ödül değil, rüşvettir. Yerine getirdiği için değil, yerine getirmesi için verilir. Rüşvet varsa süreklilik arz etmesi gereken bir davranış da yoktur. Ödülün rüşvete dönüşmesinin sebebi ödülün doğru kullanılmamış, eğitim sürecindeki geçişlerin doğru yapılmamış olmasıdır. Köpeğe gerçekleştiremediği bir davranış için rüşvet teklif etmek davranışı kalıcı hale getirmez, anı kurtarır ve köpeği rüşvet beklentisine yönlendirir. Sağlıkla bir arada olabileceğimiz bol patili günlere...
