Piyasaların dengesi kur korumalı mevduata endeksli

Bu yazının ana konusu değil ama ekonomik görünümü etkileyebilecek yeni gelişme olarak Rusya-Ukrayna gerginliğinin başka bir boyuta taşınması gerçeği ile karşı karşıyayız. Olası etkileri şu aşamada birçok belirsizlik nedeniyle sayısallaştırmak çok mümkün değil, ancak farklı kanallardan bazı etkileri çoktan yaşamaya başladık, bazı etkiler ise olası senaryolara göre değişebilir görünüyor. İlk etki yıla zaten belirgin artışla giren petrol ve emtia fiyatlarının bir kademe daha yükselmesi ve risk priminin artması şeklinde oldu. Ham petrol fiyatı 100 dolar sınırına yaklaşırken, tüm emtialar endeksinin yılbaşından bu yana artışı dolar bazında yüzde 14’e yaklaşmış durumda. Ülke risk primi göstergesi CDS oranları ise yeniden 550 seviyesini aştı. Bu gelişmelerin yurt içinde tüketici ve üretici enflasyonu artışlarını daha da hızlandıracağı kesin gibi. Dış ticaret ve turizm kanallarından olası etkiler ise ABD ve AB’nin olası yaptırımları nasıl şekillendireceğine ve Türkiye’nin politik olarak nasıl bir duruş sergileyeceğine bağlı olacak. Enerji ithalatımızda Rusya’nın yüksek payı ve turizm gelirlerinde Rusya ve Ukrayna’dan gelen turistlerin yüzde 30 gibi bir paya ulaşması, olumsuz senaryolarda ekonomimize etkilerin belirgin olabileceğini düşündürüyor. Vergi teşviki işe yaradı Bu girişi yaptıktan sonra, son dönemde döviz kurları ve genel olarak finansal piyasalardaki sakinlikte önemli rol oynayan kur korumalı TL mevduat (KKM) ile ilgili son duruma ve şu ana kadarki yansımalarına değinmek istiyorum. Daha önce de, hayatımıza Aralık ayında giren Önceki yazılarımda da KKM enstrümanına yönelik ilginin, kapsam genişletilmesi ve vergi teşvikleri ile desteklenmesi sonucunda artış göstermesi ile kurlarda yüksek volatiliteyi düşürmesinin göreli sakinlikteki belirgin katkısının altını çizmiştim. Başlangıçta TL mevduattan bu enstrümana geçişler ağır basarken, son günlerde şirketlere getirilen Kurumlar Vergisi avantajı ile DTH’dan dönüşler hızlanmış durumda. KKM’ye ilişkin veriler bir süre önce BDDK tarafından günlük olarak yayınlanmaya başlandı, ancak 14 Şubat’tan beri hiç bir gerekçe gösterilmeden verilerin yayını kesilmiş durumda. Eldeki son veri ise bir Anadolu Ajansı haberine dayanıyor. Buna göre, kur korumalı mevduat toplamının 17 Şubat itibarıyla 452 milyar TL’yi aştığı (toplam TL mevduatın yüzde 20’si) ve bunun içinde TCMB’nin kur korumalı mevduat kapsamında aldığı DTH’dan dönen tasarrufların 259 milyar TL’lik kısmı oluşturduğu, kalan 193 milyar TL’nin ise Hazine’nin kur riskini üstlendiği TL mevduattan KKM’ye geçen kısım olduğu belirtiliyordu. Şirketlerin payı ise 188 milyar TL ile DTH’dan dönüşlerin yüzde 72’lik kısmını oluşturuyor. Bu ise yeni enstrümanın bir yandan yurt içi yerleşiklerden dövize gelebilecek talebi sınırlandırmada, diğer yandan da DTH’dan dönüşleri TCMB’ye yönlendirerek döviz rezervlerini güçlendirmede yardımcı olduğunu gösteriyor. Dolayısıyla, TCMB’nin 24 Aralık’tan bu yana toplam döviz alımının 19 milyar dolara ulaştığını yansıtıyor. Nitekim, banka swap’ları ile düzeltilmiş Net Uluslararası Rezervler seviyesi aynı dönemde yaklaşık 17 milyar dolar iyileşmiş (-34.7 milyar dolardan -17.8 milyar dolara) bulunuyor. Bu bağlamda, piyasa dengeleri açısından çok kritik olan ve ekonomi yönetiminin tüm umutlarını bağladığı KKM enstrümanına olan ilginin önümüzdeki dönemde mevduat dönüşlerinin yenilenmesi sürecinde devam edip etmeyeceği belirgin önem kazandı. Çok popüler ve güvenilirliği kanıtlanmış bir Twitter hesabına (@e507) göre ilk açılan hesapların geri dönüşleri 25 Mart’tan itibaren başlıyor. Hesapların açıldığı dönemdeki kur seviyesine göre gruplama yapıldığında ise, birinci grubun ortalama kur seviyesinin 11.84 olduğu 23-30 Aralık arası dönemde bağlanan toplam 70 milyar TL’den oluştuğu, ikinci grubun ise 31 Aralık sonrası ortalama kur seviyesinin 13.49 olduğu dönemde bağlanan toplam 299 milyar TL’den oluştuğu hesaplanıyor. Kur bugünlerdeki düzeyinde kalırsa, birinci grup kur değişimi aynı dönem faiz getirisinden yüksek olduğu için toplamda kur artışı kadar bir getiri sağlayacak. İkinci grupta ise kur değişimi aynı dönem faiz getirisinin altında olacağı için sadece faiz alacak. Bakalım sadece faiz alacak çoğunluk grubunun bundan sonraki KKM tercihi nasıl olacak? Analizin bundan sonraki kısmında ise, başta KKM olmak üzere ihracat reeskont kredileri ve gerçekleşen ihracat bedelleri gibi tüm ana döviz musluklarının TCMB’ye doğru çevrildiği dönemde, bu durumun bankanın rezerv göstergelerine nasıl yansıdığına bakacağım. Ocak ayında ihracat bedellerinden alınan yüzde 25’lik döviz kesintisi nereye gitti? Uzun süredir TCMB rezervlerini etkileyen kanallardaki aylık hareketleri takip ederek her ay için değişimin kaynaklarını ortaya koyuyorum. Bunun daha sağlıklı olması için de brüt rezervleri etkileyen gelişmelerden çok TCMB’nin TL karşılığı alım ve satımlarınının yansıdığı Net Uluslararası Rezerv (NUR) büyüklüğünü dikkate alıyor ve bu büyüklüğü etkileyecek kanallardaki toplam değişim ile NUR gerçekleşmesini karşılaştırarak Banka rezervlerinin bu kanallar dışında alım veya satıma konu olup olmadığını anlamaya çalışıyorum. Nitekim, geçen yıl Aralık ayında hem kamuoyuna duyurulmuş döviz satış müdahaleleri hem de duyurulmamış döviz satışları olduğu, iki büyüklük arasında yaklaşık 16.9 milyar dolar fark oluşmasından anlaşılmıştı. Aralık ayında piyasaya doğrudan döviz satış müdahaleleri 7.3 milyar dolar olarak açıklanmıştı. Dolayısıyla, aradaki farkın (16.9 – 7.3) yani 9 milyar doların üzerindeki tutarın kamu bankaları üzerinden piyasaya satılmış olduğu söylenebiliyordu. Bu yıl ise söz konusu kanallar arasına ihracat bedellerinden yapılan yüzde 25 oranındaki zorunlu alım ve kur korumalı TL mevduata (KKM) dönüşen DTH alımları da katıldı. Ancak, KKM verileri BDDK tarafından açıklanmaya başlanırken, ihracat bedelleri üzerinden yapılan alımlar açıklanmayarak şeffaflık ilkesi ile uyuşmayan bir tutumda ısrar ediliyor. Bu nedenle, kesin bir sonuca ulaşmak mümkün olmasa da, son duruma swap ve Hazine finansman verilerinin de açıklanması nedeniyle Ocak sonu itibarıyla tekrar baktım. Aşağıdaki tabloda, tamamı kamuya açık kaynaklardan derlediğim Net Uluslararası Rezervleri (NUR) etkileyen ana kalemlerin aylık değişimlerini veriyorum. • Bilindiği gibi, son yıllarda rezerv biriktirmede en önemli rolü “ihracat reeskont kredileri” oynuyor. Söz konusu kredi, TL kullandırılıp döviz olarak geri ödendiğinden TCMB açısından TL karşılığı döviz alımı anlamına geliyor. Bu kanaldan Ocak’ta 1.5 milyar dolar giriş olduğu açıklandı. Buna karşılık ihracat bedellerinden yapılan alım kamuoyuyla paylaşılmadı. • Buna karşılık, başta BOTAŞ olmak üzere KİT’lere yapılan döviz satışı ise Ocak ayında 4.1 milyar dolar ile rekor düzeyde gerçekleşti. • Aralık sonlarına doğru devreye giren KKM kapsamında Ocak ayı içinde DTH dönüşümlerinden yapılan alımların toplamda 6.9 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. • Bankanın Mart 2019’da kendi nezdindeki piyasada başlattığı, daha sonra da BIST nezdindeki piyasaya genişlettiği swap işlemleri ve yabancı merkez bankaları ile yaptığı swap işlemleri ise Ocak ayında 0.3 milyar dolar artış gösterdi. • Hazine’nin başta Eurobond olmak üzere dış borçlanmaları ve yaptığı dış borç anapara ve faiz geri ödemelerinin net rakamı ise Ocak’ta 0.4 milyar dolar geri ödeme şeklinde oluştu. • Hazine, döviz-altın cinsi iç borçlanmalarında Ocak ayında sadece 13 milyon dolar net borçlanma gerçekleştirdi. • Dolayısıyla, tüm bu kalemleri topladığımızda Net Uluslarararı Rezerv (NUR) büyüklüğünün Ocak ayında ihracat bedellerinden yapılan alımlar hariç 4.2 milyar dolar artması gerekirken, stand-by bilançosunda açıklanan NUR verisi aynı dönemde 4.4 milyar dolar artış göstermiştir. Bu ise ihracat bedellerinden yapılan alım kadar bir tutarın kamu bankaları üzerinden piyasaya satılmış olduğu şeklinde yorumlanabilir.

Haluk Bürümcekçi

Diğer Yazarlar

“Dalga mı geçiyorsunuz Instagram saçmalığının içinde niye olayım ki?”

Bu neyin sınavı?

Siber iktidar mücadelesi

Emirlere itaat etmek istemiyorum, ne okuyayım?

Kanser tedavisinde çığır açan teknoloji

Piyasaların dengesi kur korumalı mevduata endeksli