Gel sen ne çektiğini 'influencer'a sor

Amerika’nın keşfi sürecinde İspanyollar İnka devletini 168 fatihle dize getirdi. Fidel Castro Küba Devrimi’ni 165 yoldaşıyla kotardı. Tam olarak hangi iş ve unvanla anmam gerektiğini bilemesem de ismine hepinizin aşina olduğu Kim Kardashian’ın ben bu satırları yazarken Instagram’da 317 milyon takipçisi vardı. Twitter’da 73 milyon; Facebook’ta 35 milyon daha. Diğerlerini varın siz hayal edin. Faturasını görmüşlüğüm yok ancak markalar adına yaptığı her bir paylaşım için 500 bin dolara varan bedeller istediği iddia ediliyor. 2015 yılında TIME dergisinin “En Etkin 100 İnsan” listesine giren Kardashian için yapılan “meşhur olmakla meşhur” tanımı sanıyorum bu devrin en güzel özeti. Sosyal medya çağının “influencer” diye de andığı bu yeni nesil şöhretler cinsiyetten, yaştan, sosyal konumdan ya da gelirden bağımsız olarak milyonlarca kişinin yaşamdan beklentisinin somutlaşmış hali. TÜİK’in 2022 verilerine göre 3.8 milyon kişinin işsiz olduğu, OECD verilerine göre 15-24 yaş arasında ne okuyan ne de çalışan 2.9 milyon gencin bulunduğu; hatta 20-34 yaş arasında bu oranın yüzde 38’i aştığı Türkiye gibi ülkelerde sosyal medyada şöhret peşinde koşmayı garipsemek zor. Ne var ki bu çabayı sadece ekonomiyle açıklamak da mümkün değil. Örneğin 2019 tarihli bir kamuoyu araştırmasına göre Britanya ve ABD’de 12 yaşındaki çocukların yüzde 30 oranla en büyük hayali “YouTube yayıncısı” olmak. Astronot olmak isteyenlerin oranı ise yüzde 11. İnsanlığın Ay’a ayak basmasının 50. yıldönümü anısına yürütülen bu çalışmanın Çin ayağı ise gerçek bir sürpriz. Çinli çocukların sadece yüzde 18’i YouTube yayıncısı olmak isterken, yüzde 56 ile en büyük dilimi “uzaya gidecek bir sonraki insan olma” hayaliyle yaşadığını belirtmiş. İhtimallerden biri de şu olabilir: Çin’de astronot olmak, sosyal medyada şöhreti yakalamaktan çok daha zor. Üstelik bu durum sadece Çin değil; dünyanın hemen her yerinde böyle. Sadece son 12 ayda 227 milyon kişinin dahil olduğu ve toplamda 4.7 milyar kullanıcıya ulaşan sosyal medyada aradan sıyrılabilmek binbir bilinmeyenli bir denklem. Zirvede kalmak zor Dünya genelinde markaların bu yıl influencer ya da fenomen olarak adlandırılan bu imtiyazlı sınıfa ayırdığı reklam bütçesi 16.4 milyar dolar. Geçtiğimiz sene gerçekleşen tutar 13.8 milyar dolar seviyesindeydi.Bu baştan çıkarıcı sayılar, arzın da talebin de kaçınılmaz olarak patlamasına yol açıyor. Ancak böylesi pırıltılı her hakikat gibi sosyal medya da kamaştırdığı gözlerden gölgedekileri saklıyor. Zira sosyal ağlarda şöhret iksirine kavuşmak bir sonraki adımın garantisi değil. Yaygın kanının aksine, takipçi sayısıyla etkileşim ve gelir arasında doğrudan bir ilişki de yok. Herkesin “ekmeğinin peşinde koştuğu” bu ortamda kilit bileşen “markalar”. Onların derdi ise “yatırımın” geri dönüşü. Fakat bu ilişkide terazinin kefesi nadiren dengeleniyor. (Türkiye’nin en popüler sosyal medya figürlerinden biriyle yaptığı kampanyada sadece 1 adet ürün satışı yapmış marka biliyorum.)Sosyal şöhretlerin dünyası da asla kolay değil. Herkesin ilgi peşinde koştuğu bir ortamda, bu ilgiyi “bir şekilde” çekebilenin üstüne milyonlarca göz çevriliyor. Aralarında devleti temsil eden vergi memurları da var. En iştahlı olan tarafsa sahnenin işletmecisi; sosyal ağın bizzat kendisi. Sosyal platformlar markaların doğrudan kendileri ile çalışması (yani bütçenin onlara verilmesi) veya popüler figürlerin kendileriyle gelir ortaklığı yapması için her tür taktiği uyguluyor. “Direnme” halinde son tedbir, “dijital idam” olarak düşünülebilecek “etkileşimden mahrum bırakma” cezası. Algoritmaların ekrana yansıtmadığı bir şöhretin varlığının ticari anlamda bir karşılığı kalmıyor. Üstelik bu kararın temyizi için (pratikte) başvurulabilecek bir üst merci de yok. Miras kalan çileler Kampanyalar için şöhretlere yapılan tekliflerdeki adaletsizlikleri belgeleyen Instagram’daki “InfluencerPayGap” kullanıcı adlı hesabın ortaya koyduğu bir gerçek daha var: Dünya genelinde beyazlar siyahlara ve erkekler kadınlara kıyasla daha yüksek bütçeli teklifler alıyor. İçerik şikayetleri, yasal takipler, muhbir rakipler, takipçi baskısı, marka talepleri ve algoritma savaşları cenderesinde her gün biraz daha köşeye sıkışan “influencer”lar öyle sıkıştı ki, son olarak geçen hafta küresel bir dijital protesto hareketi başlatarak seslerini duyurmaya çalıştılar. Bir diğer sorun, sosyal ağların kendi aralarındaki rekabeti. Büyüme rekorları kıran TikTok’a benzeme yarışında algoritmasını değiştiren Instagram (ve Facebook) başta Kardashiangiller olmak üzere kullanıcılardan o kadar eleştiri aldı ki mesele yönetim kuruluna kadar ulaştı. Sular ancak bu hafta CEO Adam Mosseri’nin “risk aldık ama olmadı” diyerek geri adım atmasıyla durulabildi. Özetle “bir avuç” kullanıcının büyüsüne kapılmış milyonlarca kullanıcının, milyarlarca dolarlık bir hayalin peşinde koştuğu ve nihayetinde yine “masanın kazandığı” bir düzenin avcumuzdaki yansımasına şahitlik ediyoruz. Astronotluğu bir çırpıda silip atmayın derim. Pasifik’in tabanında 30 yeni tür bulundu Yıllık enflasyonun yüzde 837’ye tırmandığı Zimbabwe’de hükümet hiperenflasyonla mücadele ve ekonominin tamamen ABD dolarına kaymasını önleme adına altın para tedavüle soktu. Sikkeler 180 günden önce nakde çevrilemeyecek. İki yıl sonra piyasaya sürülmesi beklenen “Grand Theft Auto VI”, oyunseverlerin en heyecanla beklediği yapımların başında geliyor. Yayıncı şirket Rockstar tarafından yapılan açıklamaya göre yeni bölümde ilk defa ana karakterlerden biri Latin kökenli kadın olacak. Eski bölümlerde sıkça rastlanan türden cinsiyetçi ve ırkçı şakalar da yer almayacak. Netflix’in popüler dizisi “Stranger Things”in yönetmenleri Duffler Kardeşler, bazı bölümleri yayına girdikten sonra değiştirdiklerini açıkladı. Müdahale, uygulanış şekliyle sektörde bir ilki temsil ediyor. ABD’li astronot Buzz Aldrin’in 20 Temmuz 1969 tarihli Ay yolculuğunda giydiği ceket Sotheby’s tarafından düzenlenen açık artırmada 2 milyon 772 bin 500 dolara satıldı. Pasifik'te bulunan türlerden biri "yapışkan sincap". Son dönemde Çin yönetiminin üstündeki baskısı iyice artan Alibaba’nın çatı şirketi Ant Group’un kurucusu Jack Ma’nın yönetimden çekileceği iddia ediliyor. 57 yaşındaki Ma, ülkenin en zenginleri arasında. Ant Group’un piyasa değeriyse 300 milyar dolar olarak hesaplanıyor. Avrupa’nın en büyük iki uydu internet şirketi OneWeb ve Eutelsat, ABD’li Starlink ile rekabet edebilmek için birleşme kararı aldı. 2023’ün ortalarında tamamlanması beklenen ortaklıkta OneWeb hisseleri için Eutelsat 3.4 milyar dolar ödeme yapacak. Böylece yeni yapı 648 uyduyla erişim hizmeti sunar hale gelecek. Starlink, 2 GHz frekansından hizmet verebilmek için ABD’nin ilgili düzenleyici kurumu FCC’ye başvurdu. 2 bin 500 uyduya sahip şirket bu lisansı alabilirse kuracağı uydu bağlantılı baz istasyonları üzerinden cep telefonu kullanıcılarına da erişim hizmeti sunabilecek. Astronot Buzz Aldrin Britanya Doğal Tarih Müzesi bilimcileri Pasifik Okyanusu tabanında yürüttüğü çalışmada 30 yeni tür keşfetti. Bunlardan 6 tanesi 4 bin 800 metre derinlikte yaşıyor. ABD merkezli bir diğer kripto para borsası Kraken, ülkenin ekonomik yaptırımlarını ihlal etmekle suçlanıyor. 2019’da başlatılan soruşturmada şirket İranlı kullanıcıların dijital varlıklar alıp satmasına izin vermekle itham ediliyor. 1998 yılında AIDS teşhisi konulan ve HIV ile en uzun süre yaşayan kişi olarak kayda geçen 66 yaşındaki bir hasta ABD’de gerçekleştirilen kök hücre nakliyle virüsten tamamen arındırıldı. Bu yöntem ilk olarak 2007’de Timothy Ray Brown adlı bir başka AIDS hastasında başarıyla kullanılmıştı. Oxford Üniversitesi’nin 245 bin kişi üzerinde yürüttüğü bir çalışmanın sonuçları alkol kullanımının yaşlanmayı hızlandırmada doğrudan etkili olduğunu ortaya çıkardı. Bu etki hücre bölünmesini tanımlayan telomerlerin boyunun kısalmasıyla ortaya çıkıyor. Çalışmaya göre haftada 11 kadehten fazla şarap tüketimi, telomerlerde 3 yıl yaşlanmaya denk kısalmaya sebep oluyor.

M. Serdar Kuzuloğlu

Diğer Yazarlar

Halki... O heybenin altındakiler

Seçimi kaybederse ne yapar? Ak Parti’ye ne olur?

Sosyalist şehzade

Patates ve kuru soğan nasıl zam şampiyonu oldu?

Çipten kaybetmek

Gel sen ne çektiğini 'influencer'a sor