Küresel otomotiv sektöründe çip krizinin etkileri yılın ikinci yarısında büyürken, kayıplar ürkütücü boyutlara ulaştı. ABD’li danışmanlık şirketi Seraph Consulting, yarı iletken probleminin başlangıcından 2022 yılı sonuna kadar otomotiv şirketlerinin 450 milyar dolar satış geliri kaybına uğrayacağını açıkladı.
Şanssızlıklar olayı tetikledi
Başlangıçta küçük gibi görünen sorun o kadar büyüdü ki otomotiv sektörünü pandemiden daha fazla etkiler hale geldi. Hatta ülkelerin büyüme performanslarına darbe vurdu. Hiç kuşkusuz hesapta olmayan gelişmeler krizi tetikledi. Çip üreticisi Renesans Electronics’in Japonya fabrikasında çıkan yangın, yarı iletkende kritik öneme sahip suda yaşanan kıtlık, ABD’de aşırı soğuklar gibi birçok şanssızlık yaşandı. Konu sadece otomobil de değil. Tabletten küçük ev aletlerine kadar her alanda üretimler aksıyor. Apple, Samsung, Huawei gibi birçok teknoloji devi de çip peşinde. En önemlisi dünyanın en büyükleri ABD’li Intel, Alman Bosch, Tayvanlı TSMC ve Sony’nin dev yatırım hamlelerine karşın çip krizinin tahminlerden uzun süreceği görülüyor. Yarı iletken üreticilerinin açıklamaları, 2023 yılını işaret ediyor. Intel CEO’su Patrick Gelsinger krizin 2023’e sarkacağını belirtirken Daimler, Stellantis, Renault CEO’ları da benzer tahminlerde bulunuyor. Türkiye otomotiv sektöründe de çip sorununun etkileri iyice hissedilmeye başladı. Yıl içinde fabrikalar üretime aralar vermek zorunda kalırken, yerli modellerde 1-2 ay, ithallerde 3-5 aylık bekleme süreleri oluştu. Araç bulmakta zorlanan markalar, yıl sonu hedeflerinde revizyona gitmek zorunda kaldı.
10.1 milyon araçlık kayıp
Araştırma şirketi AutoForecast Solutions, mikroçip darboğazı nedeniyle bu yıl dünyada 10.3 milyon araç kaybı yaşanacağını öngördü. AlixPartners’ın 7.1 milyon adetlik tahmininden çok daha ürkütücü. Şirket, 9 ayda 9.1 milyon aracın üretilemediğini belirtiyor. Bu da üretimin yüzde 12.5’i demek.Dünya pazarları daralıyor
Çin’de çip yüzünden satışlar 4 aydır düşüyor. ABD’de yılın üçüncü çeyreğinde satışların yüzde 13 gerilemesi öngörülüyor. Koronavirüs önlemlerinin gevşemesiyle Mart’ta toparlanmaya başlayan AB pazarları, Temmuz ve Ağustos’ta tedarik sorunuyla küçüldü. Son çeyrekte Avrupa’da satışların sakin geçmesi bekleniyor.Toparlanma ne zaman?
Küresel hafif araç üretimi 2021’de yüzde 3.7 artışla 80.7 milyona, 2022’de 85.3 milyona ve 2023’te 93.7 milyona çıkması bekleniyor. Tam toparlanma 2023 yılını bulacak. Üretim, 2017’de elde edilen 95 milyon adetlik seviyeye yaklaşmış olacak.Donanım seviyesi düşüyor
Şirketler ürün yetiştirmek adına farklı yollara başvuruyor. Birçok marka araçlardaki bazı donanımları çıkarıyor. Start-stop, kablosuz şarj, navigasyon, dijital gösterge ve akıllı dikiz aynası gibi özellikleri kaldırmak zorunda kaldılar. Porsche ise ilginç bir formül buldu. Üretimin durmaması için araçlara ‘dummy’ yani taklit çip taktı. Kritik olmayan sistemlerde kullanılan bu çipler, gerçekleri hazır hale gelince yenilenecek.
‘Fiyatlar artıyor’ uyarısı
Renault Grubu CEO’su Luca de Meo, çip kıtlığı ve ham madde fiyatlarındaki artışın otomobil fiyatlarını yukarıya çekeceğini açıkladı. De Meo, çip kıtlığı yüzünden daha pahalı modeller üretmeye odaklanmasıyla otomobil fiyatlarının zaten şimdiden arttığını kaydetti. Şirketlerin rekor ilk yarı kârları da bunu gösteriyor. Örneğin BMW, yüksek fiyatlandırma sayesinde kârlılık tahminini artırdığını açıkladı. Ekonomileri olumsuz etkiliyor
Skoda çip kıtlığı nedeniyle yıl sonuna kadar üretimde kesintiler yaşayacağını duyurdu. Ekonomistler Çekya ekonomisinde önemli ağırlığı bulunan otomotivde yaşanan duruşların, büyümeyi olumsuz etkileyeceğini öngördü. Skoda’nın on binlerce tamamlanmış ama çip bekleyen araca sahip olduğu biliniyor. Üretimin bu yıl 1.3 milyonluk tahminin aksine 1.15 milyon adet olması bekleniyor.Hammadde maliyetleri katlandı
Kapanmalar sonrası ticaretin hareketlenmesiyle ham madde ve lojistik fiyatları uçtu. 2020 yılı başından bu yana ana metallerde yüzde 140’ın üzerinde artış yaşandı. İlk 9 ayda dolar bazında yerli sac fiyatlarında yüzde 29, ithalde yüzde 117 artış oldu. Kauçuğa yüzde 38, plastiğe yüzde 83 zam geldi. Artan talep ve Asya limanlarında boş konteyner bulunamaması da sektörü zorluyor. Konteyner navlun fiyatı Eylül 2020’de 1.000 dolar iken, bu yıl 7 bin dolara çıktı. Magnezyum tedariği bir başka sıkıntı.OSD Başkanı Haydar Yenigün: Normale dönüş 2023’ü bulacak
Otomotiv Sanayi Derneği (OSD) Başkanı Haydar Yenigün, çip krizinin ne zaman biteceğine dair çeşitli spekülasyonların olduğuna dikkat çekerek, “Bu yılın üçüncü veya dördüncü çeyreğinde rahatlarız diyorduk. Ama artık net bir şekilde 2022’nin de bu sıkıntılarla geçeceğini telaffuz ediyoruz. 2023 yılı itibariyle yeni fabrikaların açılmasıyla normale dönmesini öngörüyoruz” diyor. Çip probleminde en fazla zarar gören sektörün otomotiv olduğunun altını çizen Yenigün, şunları kaydediyor: “Cep telefonu, oyun konsolu her yerde çip kullanılıyor fakat otomobilde çok daha fazla. Eskiden araçlar çok basitti. Kaputu açardınız her şey elinizin altındaydı, analogdu. Şimdi her şey elektronik. Güvenlik sistemlerinin, elektrifikasyonun artmasıyla, bağlantılı araçların hayatımızın bir parçası olması nedeniyle çiplerin ne kadar büyük bir ihtiyaç olduğu ortada. Kaldı ki o kadar yüksek teknolojiye de gitmeyin, sadece ürettiğimiz araçlarda belli standartlar nedeniyle gövdenin hareketleri bile bir yazılım tarafından kontrol ediliyor. Kapının açılması, kapanmasındaki ışığın yanması, göstergedeki işaretin çıkması gibi hepsi bir yazılım altyapısı. Yazılımın içinde çalışacağı donanımda da çipler karşımıza çıkıyor.” Otomobilin yarısı elektronik parça
Otomobillerin akıllanması ile birlikte üretim maliyetlerinde teknolojinin payı hızla artıyor. Deloitte’un raporuna göre, 20 yıl önce bir aracın maliyetinin yüzde 18’ini elektronik parçalar oluşturuyordu. Bu oran dijitalleşme, bilgi-eğlence sistemleri, otonom gibi özelliklerle 2020’de yüzde 40’a ulaştı. 2030’da da bir otomobilin neredeyse yarısı elektronik parçalardan meydana gelecek.Akıllandıkça çip sayısı artıyor
Otomotivde büyük kriz çıkaran küçük çipler, otomobilde hava yastığından bilgi-eğlence ekranına, ESP’den park kamerasına kadar birçok yerde kullanılıyor. Standart bir otomobilde 300 ile 1.400 adet arasında yarı iletken bulunuyor. Elektrikli otomobillerde bu rakam 3 bin adedin üzerine çıkıyor.Elektrikliye geçişte sorun büyüyecek
En büyük sıkıntı, yeni kriterlerle birlikte AB’de 2035’ten itibaren satılacak araçların yüzde 100 elektrikli olması şartı aranması. Yarı iletkenlerin yanı sıra bataryada kullanılan ham maddelerde tedarik sorunu yaşatması bekleniyor. İşte tüm bu gelişmeler fiyatların daha da yükselmesine neden olacak. Bloomberg’e göre, nikel, alüminyum, demir, lityum gibi metallere olan talep 2030 yılına kadar 13-14 kat talep artacak.Türkiye’ye faturası ne kadar olacak?
Tedarikte yaşanan sorunlar otomotiv satışlarına yansıyor. Türkiye’de otomotiv pazarı Temmuz’dan bu yana daralırken, en hareketli dönem olan son çeyreğin de düşük tempoyla geçmesi bekleniyor. Yılın ilk 9 ayında binek oto ve hafif ticari araç satışları yüzde 13.1 artışla 558 bin adet olarak gerçekleşti. Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), dördüncü çeyrekte bir miktar vites artırılacağını ve yıl sonunda yaklaşık 825 bin adetlik satışa ulaşılacağını öngörüyor. Ancak birçok markanın yöneticisi 750 bin adetlik pazar bekliyor. Çip krizi yaşanmasaydı 900 bin adetlerin üzerine çıkılacağı ifade ediliyor. Bu da tedarik sıkıntısı yüzünden minimum 150 bin adet daha az araç satılacağını gösteriyor. Üretim tarafına bakarsak; OSD belirlediği hedefleri yılın ikinci yarısında revize etmek zorunda kaldı. Çip krizi nedeniyle üretimde 50 bin adet, ihracatta 80 bin adetlik sapma olacak.
