Sıkıntılı kışın üç büyük tehdidi

2022 giderek derinleşen bir huzursuzluk hissiyle başladı. Sorun sağlık, ekonomi, jeopolitik, hatta ulusal ve mali güvenlik sıkıntılarıyla boğuşan hükümetlerden ibaret değil. Haneler ve birçok şirket de aynı huzursuzluğu hissediyor. Hepsi beklediklerinden çok daha uzun bir süre boyunca ya “normalin” dışına itildiler, ya da ondan uzak kaldılar. Elbette Covid-19 önemli bir faktör ama yükselen jeopolitik tansiyon ve enflasyondan tutun da hanelerin mali kırılganlığına, işgücü kıtlığına ve piyasa dalgalanmasına kadar uzanan birçok başka gelişme söz konusu. Omicron varyantı, Covid-19’un bulaşma seviyesini Alpha ve Delta gibi geçmiş varyantlar için çok tehlikeli görülecek seviyelere çıkardı. Neyse ki Omicron’un daha az ciddi olduğu anlaşıldı, yeni vakaların hastane yatışına ve ölüme yol açma oranı çok daha düşük. Birçokları Omicron’un pandemiden normale geçiş süreci olmasını umuyor. Bu senaryoya göre koronavirüs endemik ama yönetilebilir hale gelecek. Virüs yoksulu vuruyor Ne var ki Omicron şimdilik hala büyük bir rahatsızlık kaynağı. Bir yandan testi pozitif çıkan çok sayıda insanı izolasyona mecbur bırakarak iş gücü ve arz kesintilerine yenilerini ekleyip toplumun en kırılgan kesimlerinde gelir kaybına yol açıyor. Diğer yandan farklı ülkelerin farklı stratejileri benimsemesine sebep olarak küresel koordinasyon eksikliğini daha da yayıyor. Aşı eşitsizliği özellikle ciddi bir sorun olarak duruyor, zira dünya nüfusunun geneli bağışıklık kazanana kadar yeni varyantlara kapımız açık kalacak. Benzer şekilde Çin’in sıfır Covid politikası da tedarik zinciri kesintilerine yenilerini ekleyerek belirsizliği artırabilir. Tam da enflasyonun bir numaralı kaygı nesnesi haline geldiği bir dönemde bu gibi aksamalar fiyatlara daha fazla yukarı yönlü baskı yapabilir. Kısıtlı bir fiyat şoku olarak başlayan süreç çok daha geniş kapsamlı bir olaya dönüştü. Neticede tüketici güveni geriledi ve hanelerin kırılganlığı giderek artıyor. Piyasalar dengesiz Bir diğer rahatsızlık kaynağı ise piyasa dalgalanması. Bu yıl şu ana kadar varlık fiyatlarında denge bozucu nitelikte salınımların arttığı görüldü zira jeopolitik ve ekonomik kaygılar, başlıca merkez bankalarının büyük çaplı bir para politikası değişikliğinin eşiğinde olduğuna dair farkındalığın artmasıyla iyice yoğunlaştı. FED varlık fiyatlarına yıllarca muazzam destek verdikten ve 2021 Kasım sonuna kadar enflasyonun “geçici” olduğunda inat ederek büyük bir hata yaptıktan sonra daha az uzlaşmacı bir para politikası tutumu benimsemek zorunda kalıyor. ABD Merkez Bankası yüksek enflasyona güçlü bir reaksiyon vermek durumunda. Para politikasındaki uzlaşmacı tavırdan geri adım atmak, eşi görülmemiş gevşeklikteki mali şartlarda kayda değer bir sıkılaştırmayı tetikleme riski taşıyor. Zamanın gerisinde kalan FED’in aşırı derecede daraltıcı bir para politikasına zorlanması halinde geçim sıkıntısı riski gündeme gelecektir. Bu da üç yönlü bir yaklaşım anlamına gelebilir. Buna göre FED çok kısa bir süre içinde sadece aylık varlık alımlarını durdurmakla kalmaz faiz oranlarını da artırır ve devasa bilançosunu rahatlatmaya başlar. Bu hamle, FED’in volatiliteyi sürekli bastırmak ve daha fazla risk almayı cesaretlendirmek suretiyle varlık fiyatlarına hem doğrudan hem de dolaylı olarak müthiş destekçi yaklaştığı bir dönemi takip etmiş olur. Eğer FED para politikası konusunda yine sendelerse hem enflasyonun yükselmesine hem de gelirlerin düşmesine yol açarak resesyona sebep olabilir. Savaş riskleri Son olarak jeopolitik durumun getirdiği ekstra rahatsızlık var. Rusya-Ukrayna geriliminin tırmanması hem belirsizliği hem de enflasyon baskılarını artırıyor. Çoğu durum değerlendirmesi kendinden emin bir öngörüde bulunamıyor. Açık bir askeri çatışma mı yoksa kalıcı bir diplomatik çözüm mü yaşanacağı bilinmediğinden herkes kararsızlık içinde. Çin-Amerikan ilişkilerinde de benzer bir durum söz konusu. Bu gelişmelerin her biri ciddi belirsizliğe yol açmaya yeter. Sorunların çoğu tek başına çözülebilir olsa da hepsini birden halledip toparlanmak zor olabilir. Geçmişte, alışılmadık ölçüde belirsizlik içeren şartlarda sağlam kararlar almak için esnek dayanıklılık, çeviklik ve seçenekleri artırmaktan oluşan güçlü bir kombinasyon esastı. Şimdi bir yandan toplumların en kırılgan kesimlerini korumak adına daha fazla çaba gösterirken, diğer yandan söz konusu kombinasyonun tüm unsurlarını iki kat fazla gayretle yürürlüğe koymamız gerekiyor. © Project Syndicate, 2022.