Polisiye yazmanın raconları

Genç İngiliz matematikçi ve yazılım mühendisi Alex Pavesi’nin ilk romanı Sekiz Dedektif iddialı bir kitap. Öncelikle bir üstkurmaca. Yani polisiye edebiyatın bizzat kendisini konu ediyor. Türkçeye Mert Doğruer çevirisiyle, İthaki Yayınları tarafından kazandırılmış. Yanlış hesaplamadıysam olay altmışlı yılların başlarında geçiyor. Karşımızda Gary McAllister diye gizemli bir adam var. Yıllar önce “Beyaz Cinayetler” adlı, yedi dedektif öyküsünden oluşan kitabı yayımlandıktan sonra ortadan kaybolmuş. Bir Akdeniz adasında münzevi hayatı yaşıyor. Günün birinde editör Julia Hart onu buluyor ve Londra’daki saygın bir yayınevinin kitabı tekrar basmak istediğini söylüyor. Çulsuz haldeki McAllister cazip teklifi kabul edince başlıyorlar öykülerin üzerinden tek tek geçmeye. Julia ile beraber biz de, yedi öyküyü sırayla okuyoruz. Aralarda da yazar ve editörün metinler hakkındaki tartışmalarına tanıklık ediyoruz. McAllister da onu yaratan Alex Pavesi gibi matematikçi. Her öyküsünde dedektif kurgularındaki ayrı bir dizilimi ele almış. Bir öyküde kurbanın, bir başkasında katilin, bazılarında da dedektifin yapısal özellikleri öne çıkıyor. “Tüm bu öykülerin özünde” diyor, “bin dokuz yüz otuz yedide yazdığım, cinai öykülerin yapısını inceleyen bir araştırma makalesi var. Makaleye ‘Dedektif Kurmacasının Permütasyonları’ adını vermiştim.” Editör Julia zehir gibi bir kız: İnceledikçe kitapta bazı tutarsızlıklar keşfetmeye başlıyor. Bunlar öykülere sinsice yerleştirilmiş. Dahası, bin dokuz yüz kırk yılında İngiltere’de boğularak öldürülen Elizabeth White adlı aktristin cinayetine dair ipuçları barındırıyorlar. Haliyle, Julia tam da o yıllarda sırra kadem basmış yazardan şüphelenmeye başlıyor ve kendisi de kitaptaki sekizinci dedektife dönüşüyor. Öyküleri okumak artık onun için adeta bir otopsi, evinde kaldığı yazarsa belki de katil. Güzel bir şaka Romanın en ilginç tarafı, Altın Çağ polisiyelerine bir saygı duruşu olması. Agatha Christie, Dorothy L. Sayers ya da Arthur Conan Doyle tarzı “Katil Kim?” romanlarının izinden gidiyor ve onlara günümüzün bakış açısıyla taze bir soluk getirmek istiyor. Polisiye yazmak zaten zor iş, malum. Dramatik yapıdaki bir aksamayı süslü ya da karışık cümlelerle kamufle etmek olanaksız. Polisiye okurlarıysa genellikle zor beğenen, feleğin çemberinden geçmiş insanlar. Buna bir de suç edebiyatının yapısını didikleyen konuyu eklersek Alex Pavesi’nin ne kadar riskli bir işe kalkıştığını daha iyi anlıyoruz. Sekiz Dedektif başarılı ama tartışmaya açık bir roman. Zeki bir insana benzeyen Pavesi bu işe kalkışırken belli ki bunu göze almış. Bendenize sorarsanız yaptığı güzel bir şaka. Takındığı ciddiyet maskesinin ardında aslında gayet eğlenceli bir okuma serüveni vaat ediyor. Zaten polisiyenin raconlarından biri de okura iyi zaman geçirtmek değil midir? Sekiz Dedektif / Alex Pavesi / Çeviren: Mert Doğruer / İthaki Yayınları / Roman / 288 Sayfa