Oyun ve öykü yazarı, gazeteci, karikatürist Stawomir Mrożek ülkemizde daha çok tiyatro konusundaki çalışmalarıyla biliniyor. Açık Denizde, Sığıntılar, Striptiz, Terzi, Tango gibi birçok oyunu ödenekli ve özel tiyatrolar tarafından farklı zamanlarda sahnelendi.
Mimarlık ve felsefe eğitimi gören Mrożek, daha 19 yaşında Polonya Birleşik İşçi Partisi’ne katıldı. Ancak sonraları parti içinde de muhalif bir tavır sergiledi. 1963 yılında İtalya’ya iltica etti. Uzun süre Paris’te yaşadı. 1968’de Rusların Çekoslavakya’yı işgaline tepki gösteren sert bir mektup yazdı. Bu tepkisi Polonya vatandaşlığından çıkarılmasına neden oldu. 1989–1996 yılları arasında ABD, Almanya, İtalya, Meksika’da geçti ömrü. Ülkesi Polonya’ya 1996’da geri dönebildi. Ama sağlık sorunları vardı artık. 2002’de bir felç geçirdi. Uzun süren bir tedavi sürecinin sonunda 15 Ağustos 2013’te Nice şehrinde öldü.
Ya suç olmazsa!
1958 yılında yazdığı ilk oyun Polis, Mrożek’in en bilinen eserlerinden biri. Sert bir totaliter rejim eleştirisi olan oyunda halk tamamıyla devletin boyunduruğu altındadır, bir mahkûm vardır, suç olgusu uçup gitmiştir ve polis teşkilatı işsiz kalmak üzeredir. Tek çözüm teşkilatın “kendi suçlusunu” yaratmasıdır. Bu oyunun başarısını 1964’te yazdığı Tango ile perçinledi Mrożek. Artık absürt tiyatronun bilinen isimlerinden biriydi. Adı Beckett, Ionesco, Dürrenmatt ile birlikte anılıyordu.
Ama bir yandan da ilk göz ağrısı karikatürlerini ve öykülerini üretmeye devam ediyordu. Ben Mrożek’in öykülerini Yalvaç Ural sayesinde öğrendim. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’ndan Soner Bilgiç çevirisiyle 2001 yılında yayımlanan kitabı Sazan’ı o hediye etmişti bana. Böylece hep absürtün şemsiyesi altında olan, mizahı hiç elden bırakmayan, bir elinde iğne bir elinde çuvaldızla dolaşan bu öykülerle tanışma fırsatı bulmuştum. Bu hafta bu kitaptan bir Mrożek öyküsü paylaşmak istiyorum sizlerle. Yeri gelmişken edebiyatımızın bu alanda muhteşem eserler vermiş Aziz Nesin, Muzaffer İzgü, Sulhi Dölek, Rıfat Ilgaz gibi ustalarına da selamlarımızı gönderelim.
