Eskiden haber portalı görünümünde internet siteleri oluşturmak için ya maaşlı trol orduları veya istihbarat örgütleri gerekiyordu. Şimdi yapay zeka, neredeyse herkesin bu mecraları oluşturmasını kolaylaştırıyor ve bazen gerçek haberlerden ayırt edilmesi zor olan içerikler üretiyor. Örneğin, geçen haftalarda İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu’nun psikiyatristini öldürttüğü yolunda yapay zeka tarafından oluşturulan uydurma bir haber, önce İran'daki bir TV programında yer aldı, ardından medya sitelerinde Arapça, İngilizce ve Endonezce olarak yeniden yayınlandı. Sonra TikTok, Reddit ve Instagram'daki kullanıcılar tarafından yayıldı.
NewsGuard'tan araştırmacı Jack Brewster, "Bu sitelerden bazıları günde yüzlerce makale üretiyor. Bu yüzden onu bir sonraki büyük süper dezenformasyon yayıcısı olarak adlandırıyoruz” dedi. Üretken yapay zeka, sohbet robotlarının, görüntü oluşturucuların ve ses klonlayıcıların insan yapımı gibi görünen içerikler üretebildiği bir çağ başlattı.
Çin yanlısı propaganda
Örneğin yapay zeka tarafından üretilen haber spikerleri, Pekin'e sempati duyan bot ağları tarafından güçlendirilen Çin yanlısı propaganda yayıyor. Slovakya'da seçime katılan politikacılar, seçmenlerin sandık başına gitmesinden günler önce, asla dile getirmedikleri tartışmalı şeyleri söyleyecek şekilde seslerinin kopyalandığını fark etti. iBusiness Day veya Ireland Top News gibi genel adlara sahip, giderek artan sayıda web sitesi, Arapça'dan Tayca'ya kadar düzinelerce dilde, gerçekmiş gibi görünen sahte haberler sunuyor.
Yapay zeka tarafından üretilen uydurma haberler, bazen çeşitli haber sitelerinde gerçek haber ve yorumların arasına sıkıştırılıyor. Gerçek haberler ile yapay zeka tarafından oluşturulan haberlerin yan yana olması, aldatıcı hikayeleri daha inandırıcı hale getiriyor. Brewster, sitelerin iki şekilde çalıştığını söylüyor. Bazı hikayeler manuel olarak oluşturuluyor; insanlar belirli bir siyasi anlatıyı güçlendiren makaleleri chatbot'lardan talep ediyor ve sonucu bir web sitesinde yayınlıyor. Ya da bu süreç aynı zamanda web kazıyıcıların belirli anahtar kelimeleri içeren makaleleri araması ve bu hikayeleri intihal iddialarından kaçınacak şekilde yeniden yazması şeklinde de olabiliyor. ‘Haber’ otomatik olarak çevrimiçi yayınlanıyor.
Trollere gerek kalmadı
Bu siteleri oluşturma motivasyonları farklılık gösteriyor. Bazıları siyasi inançları etkilemeyi amaçlıyor. Kimileri de takipçi kazanmak ve reklam geliri elde etmek için kutuplaştırıcı içerik üretiyor. Nitekim 2020’deki ABD seçimleri öncesinde, Doğu Avrupa trol çiftlikleri, Facebook’ta siyahi ve Hıristiyan grup sayfalarında provokatif içerik yayarak ayda 140 milyon kullanıcıya ulaşan geniş kitleler oluşturmuştu. Artık çok fazla kaynak tüketen trol çiftliklerine gerek kalmadı.
İstihbarat teşkilatlarının yapay zeka tarafından üretilen haberleri dış etki kampanyaları için kullanıp kullanmadığı açık değil, ancak bu da büyük bir endişe kaynağı. NewsGuard araştırmacısı Jack Brewster, “2020 seçimlerinde trollerle yaptıklarını 2024’te yapay zekayla yapacaklar. Bazı politikacıların, rakipleri hakkında yanlış bilgi üretmek için bu sitelerden birini kurdurmayacağını kim bilebilir?” diyor.
Nasıl ayırt edeceğiz?
Peki bu siteleri nasıl ayırt edebiliriz? Makalelerdeki ipuçlarına, "tuhaf dilbilgisi" hatalarına, veya cümle kurulumundaki hatalara dikkat edilmeli. Ancak en etkili araç, medya okuryazarlığını artırmak. Tüm kaynaklar eşit derecede güvenilir değil. Haber sitesi olduğunu iddia eden her yerde, içerik üreten gazeteciler yok.
Bu konuda Batı’da henüz ciddi yasal düzenleme de bulunmuyor. İfade özgürlüğüne ters düşme korkusu nedeniyle hükümetler bu alanda sınırlamalar getirmekten çekiniyor. Genellikle sorumluluğu sosyal medya şirketlerine bırakıyorlar. Bu tür sitelerle başa çıkmak da kolay değil. Bir site kapatılınca başka bir yerde başkası açılıyor.
