Türkiye’nin Çin’den aldığı Sinovac aşısının 3 milyon dozu sağlık çalışanlarına uygulanmaya başlandı. 10 milyon doz ise yolda. Ancak Brezilya ve Endonezya’dan gelen veriler aşının koruyuculuğu yönünde kuşkuları artırdı. Durum özetle şu: Elimizdeki Çin aşısı, şu an kabul gören koronavirüs aşıları içinde etkisi en düşük olan aşı. Güvenli mi? Evet güvenli bunun aksini gösteren bir sonuç yok. Koruyucu mu? Evet ama istediğimiz kadar değil. Çin merkezli Sinovac şirketi tarafından geliştirilen CoronaVac’tan Türkiye, 50 milyon doz sipariş etti. Brezilya, Endonezya, Filipinler ve Türkiye hem aşının testlerinin yapıldığı, hem de ön sipariş veren ülkeler. Test yapılan ve sipariş etmesi beklenen diğer ülkeler ise BAE, Bahreyn, Peru, Fas, Arjantin, Ürdün. CoronaVac’ın Faz-3 ara sonuçları Türkiye, Endonezya ve Brezilya’da açıklandı. Rakamlar arasında 40 puan fark var Brezilya üçüncü kez Çin aşısı etkinliğini revize etti. Önce yüzde 50’nin üzerinde diye muğlak açıklama yapılmıştı. Daha sonra ara sonuçlarda yüzde 78 etkinlik açıkladı. Endonezya’nın yüzde 65 koruma oranı açıklamasından hemen sonra ise Brezilya etkinlik oranını yüzde 50.3’e çekti. Oysa ki Sağlık Bakanı Fahrettin Koca Türkiye’deki Faz-3 çalışmalarının ilk ara sonuçlarında yüzde 91 etkinlik olduğunu duyurmuştu. Yani Brezilya ile Türkiye’nin sonucu arasında 40 puan fark var. Bu diğer aşıların hiçbirinde görülmeyen bir durum. Dünya Sağlık Örgütü: %50 yeterli Çin karşıtı söylemleriyle tanınan Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro “Ben bu aşıya karşıyım” diyor. Eyalet sistemi olan ülkede Sao Paolo Valisi Joao Doria 3.5 milyon doz aşı siparişi verdi. Ama aşının Sao Paolo’da kullanılabilmesi için Federal İlaç Kurumu Anvisa›nın onayı gerekiyor. Anvisa ‘yeterli veri yok’ diyerek onayı geciktiriyor. Tüm bu tartışmalara rağmen Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo, Çinli firma Sinovac’ın geliştirdiği Covid-19 aşısını canlı Yayında oldu. Türk Tabipleri Birliği, “Bu aşının güvenliği ile ilgili ne Türkiye’de ne de dünyada bir sorun görünmüyor, en fazla çok etkili olmayabilir. Biz zaten bunu baştan biliyoruz” diyor. Dünya Sağlık Örgütü ise yüzde 50’nin üzerinde etki oranı çıkan tüm aşıların kabul edilebilir olduğunu duyurmuştu.
18 yaş altı ve 60 yaş üstü tartışması
Türkiye’deki Faz-3 testlerinde 18 yaş altı ve 60 yaş üstü gönüllülerin yer almaması tartışma yarattı. Prof. Mehmet Ceyhan, “60 yaş üzerine Çin aşısını uygulamak kumar oynamaktır” açıklamasıyla uyarmıştı.
İki doz arasında 14-28 gün tartışması nedir?
Geliştirilen aşıların çoğu farklı aralıklarla iki doz olarak uygulandıktan sonra koruyucu etkisini gösteriyor. Çin aşısının da etkili olabilmesi için iki dozluk uygulama gerekiyor. Türkiye’deki Faz-3 çalışmasında ikinci doz 14 gün sonra gönüllülere uygulandı ama aşılama başladığında bu aralığın 28 güne çıkacağı ileri sürülüyor.
28 günde daha çok antikor
Bilim Kurulu Üyesi Serhat Ünal, gazeteci Sevilay Yılman’a yaptığı açıklama bu konuya şöyle açıklık getirdi: Endişelenecek bir durum yok. Şöyle Faz 1, Faz 2 çalışmalarında 14 günde de denendi, 28 günde de… Normalde inaktif aşıların 28 günde yapılması daha uygundur ama hızlı aşılama gereğinden dolayı 14 günde de iyi sonuç alınabilir mi diye denendi. Ve görüldü ki 14 gün ile 28 gün arasında çok büyük bir fark yok. İkisinde de antikor oluşuyor ama 28 günde daha fazla oluştuğu tespit edildi.
Koruma ikinci dozdan 1 hafta sonra başlıyor
En çok merak edilen soru şu: “Aşıyı oldum artık rahat rahat dolaşabilir miyim?” Bu sorunun yanıtı çok net: Hayır.... Çünkü aşıyı bugün olsanız ikinci dozunu 28 gün sonra olacaksınız. Aşının vücutta antikor üretimi ancak ikinci dozdan 1 hafta sonra istenilen seviyeye çıkıyor. Yani ilk aşıyı olduktan 35 gün sonra Covid kapma riskiniz ciddi anlamda ortadan kalkabiliyor.
“Yerli-milli aşı” gelecek mi?
Türkiye’de birçok üniversite ve kuruluş tarafından koronavirüs aşı geliştirme çalışmaları yürütülüyor. Bunlardan en çok umut vaad edeni ise Erciyes Üniversitesi’nin Faz-2 aşamasına ulaşan aşısı. Aşının Faz-1 aşaması 44 kişiyle yapıldı ve 14 Aralık’ta tamamlandı. 25 Aralık’ta ise Faz-2 aşamasına geçildi.
Her aşının saklama koşulları farklı
BioNTech/Pfizer aşısının -70 derecede saklanması gerekiyor. Türkiye’de bu altyapı sınırlı. Aşı beş gün boyunca normal buzdolabı sıcaklığında dayanıyor. SinoVac araştırmacısı Gang Zeng, Çin aşısının 2-8 derece arasında üç yıla kadar saklanabilme ihtimalinin bulunduğunu açıkladı. Oxford ve Sputnik V aşıları normal buzdolabı sıcaklığında saklanabiliyor. ABD menşeili Moderna aşısının ise -20 derecede altı aya kadar saklanabileceği, normal buzdolabı sıcaklığında ise 30 güne kadar dayanabileceği belirtiliyor.
Hangi ülke hangi aşıdan ne kadar aldı?
Şimdiye kadar dünya genelinde 7,2 milyar doz aşı için anlaşma imzalandı. Avrupa ülkeleri Almanya menşeili Pfizer aşısına yöneliyor. Pfizer 2021 sonuna kadar 1.3 milyar doz aşı üretebileceğini açıklamıştı. Bunun 1 milyar dozu gelişmiş ülkeler tarafından şimdiden sipariş edildi. Dünyanın en büyük aşı müşterisi konumundaki Avrupa Birliği geçen hafta yaptığı yeni anlaşma ile Pfizer’den aldığı aşıların miktarını 300 milyon doz daha artırarak 2 katına çıkardı. Böylece 6 üreticiyle 2.3 milyar dozluk anlaşma yapılmış oldu.
COVAX ile yoksul ülkelere aşı ulaşacak
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) girişimi ile kurulan Koronavirüs Aşısı Küresel Erişim Girişimi (COVAX) aşıya ulaşım imkânı olmayan ülkeler için planlandı. Küresel aşı dağıtımının yüzde 10’unun bu kanal üzerinden yoksul ülkelere yapılması planlanıyor. Geçtiğimiz hafta Türkiye’nin, istifa eden eski Maliye Bakanı Berat Albayrak tarafından bütçe ayrılmaması nedeniyle bu inisiyatife katılmadığı iddiası Sağlık Bakanı Fahrettin Koca tarafından yalanlanmıştı.
Hangi ülkede kimler öncelikli aşılanacak?
ABD: Öncelikli olarak sağlık çalışanları ile yaşlı bakımevlerinde kalan kişilere yapılmasına karar verildi. Almanya: Öncelikli olarak yaşlı ve özellikle savunma mekanizmaları güçsüz olanlar, sağlık çalışanları ve kamusal yaşamın sürdürülmesinde önemli görevler icra edenler aşılanacak. İngiltere: İlk grupta bakımevleri sakinleri ile burada çalışanlar var. 94 yaşındaki Kraliçe 2. Elizabeth yaşı sebebiyle, ikinci öncelikli grupta. Fransa: İlk aşamada yaşlılar ve huzurevleri çalışanları, ikinci aşamada sağlık çalışanları ile kronik hastalığı olanlar ve 75 yaş üstü kişiler aşılanacak, üçüncü aşama ise halka açık olacak.
Türk insanının yarısı “aşı olurum” diyor
MetroPOLL’ün araştırmasına göre katılımcıların yüzde 51.5’i koronavirüs aşısını yaptıracağını söylerken, yüzde 48.5’i yaptırmayacağını beyan etti. Aşıyı yaptıracağını söyleyenlerin, destekledikleri siyasi partilere göre dağılımında ise şu sonuçlar çıktı: AK Parti seçmeni: Yüzde 59.1 CHP seçmeni: Yüzde 37.2 İYİ Parti seçmeni: Yüzde 56.6 MHP seçmeni: Yüzde 57.6 HDP seçmeni: Yüzde 55.1 Kadir Has Üniversitesi tarafından yapılan Türkiye Eğilimleri 2020 araştırmasının sonuçlarına göre ise, Türk halkının yüzde 70.2’si üretilmesi halinde Türkiye menşeli aşıyı tercih ediyor. Onu yüzde 46.7 ile Almanya aşısı, yüzde 43.2 ile Rusya aşısı, yüzde 41.3 ile Çin aşısı, yüzde 41.1 ile ABD aşısı ve yüzde 40.6 ile İngiliz aşısı takip ediyor.
Covid geçiren kişiler de aşı olacak mı?
Amerikan Salgın Hastalıkla Mücadele Merkezi CDC’ye göre bu sorunun yanıtı evet. Çünkü ikinci ve üçüncü kez bu hastalığa yakalanan kişilerin sayısı giderek artıyor. Şu anda bilim dünyasında hastalığa yakalanıp bağışıklık yanıtı oluşan kişilerin iyileştikten sonra ne kadar süre hastalığa karşı dirençli olduğuna yönelik bir konsensus yok. Ancak Sağlık Bakanı Koca bu sürenin 6 ay olabileceğini söylemiş ve bu kişilere aşı yapılmayacağını söylemişti. Yani hastalığı geçirenlerde 6 ay sonra bağışıklık, antikor yanıtı düşüyor, bu süre sonunda antikor testi yapılarak aşı yaptırma gerekliliği belirlenecek. Ancak CDC’ye göre aşıların da ne kadar süre koruma sağlayacağı belirsiz. Bu konuda net cevap için süreye ihtiyaç var.
Aşılama süreci nasıl işleyecek?
Merkezi Hekim Randevu sistemi üzerinden online ya da 182-184 hatlarından randevu başlayacak. E-nabız üzerinden de sıranın gelip gelmediği görülecek. Aile hekim randevusu alır gibi menüye girince “covid19 aşı randevusu al” seçeneği çıkıyor. Eğer 1. Aşamadaki risk grubundaysanız randevu oluşturuluyor. Şu an randevu mümkün değil. Çünkü ilk etapta sağlık çalışanlarına aşı yapılacak. Aşı şehir hastanelerinde, Aile Sağlık Merkezleri’nde, 08:30’dan gece 00:00’a kadar aşı yapılacak. 10 dakikada bir kişi aşı olacak. İstanbul’da Çam Sakura Hastanesi’nde 50 poliklinikte günde 4 bin 650 kişi aşılanacak. Elimizde 3 milyon doz var. İki hafta içinde 10 milyon doz daha gelecek. Faz 3 sonucu tamamlanmadığı için aşı olan kişi 30 dakika gözlemde tutulacak, riskleri içeren bir rıza formu imzalatılacak. Bir belirti görülmezse evine gönderilecek. 14 gün sonra ikinci doz için yeniden çağrılacak. Bu süre içinde maske takmaya, sosyal mesafeye devam. İkinci dozu olduktan sonra 7-10 gün içinde koruma başlıyor. Yani yarın ilk aşıyı olan bir sağlıkçı 28 Ocak’ta ikinci dozu olacak. Şubat 5-7 gibi aşı etkisini gösterip Covid’e karşı korumaya başlayacak. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Sait Gönen, tüm nüfusun aşılanması durumunda dahi bağışıklığın oluşması için 8-10 aya ihtiyaç olacağını söyledi. Gönen, bu sürede maske, mesafe ve hijyen kurallarına uymaya devam etmek gerektiğini ifade etti.
