Tolga Aydoğan
Yıllarca önce küçük Ankara evinde silah sesleriyle uyanmıştım. Uykulu ve korkulu gözlerle, avludaki iki aile dostumuz kadını, Şahver Hanım’la İclal Hanım’ı ayırt etmiştim. Sağ ellerinde tuttukları tabancaları ateşliyorlar ve avluyu mermi sesine, dumana boğuyorlardı. Bir ara İclal Hanım’ın (Mazhar Müfit’in karısıydı) gözleri gözlerimle karşılaştı; “Korkma yavrum! Cumhuriyet! Cumhuriyet!” diye bağırdı. (…) Ne oluyor, ne bitiyor demeye kalmadan Ankara Kalesi’nin oralardan bir gümbürtü geldi. Pencereye yaklaştım. İlk gördüğüm şey saat kulesine yakın Kale Camii oldu. Şerefeleri soğuk ve karanlık bu ekim gecesinde, soluk kandillerle ışımıştı. Bir şenlik, bir bayram gecesiydi. İclal Hanım yeniden beni sevgiyle kucakladı: “Cumhuriyet! Cumhuriyet!” diye öptü. Bu sözcüğün ne anlamını bilecek ne de olup bitenlerin önemini anlayacak bir yaştaydım. Ama olağan üstü bir şeyler oluyordu. O gün 29 Ekimdi ve yıllardan 1923’tü. Cumhuriyet kurulmuştu. Top sesleri Ankara’dan Türkiye’ye ve yeryüzüne bunu bildiriyordu.”
Size kısaltarak sunduğum bu anı Cumhuriyetin ilan edildiği zaman dört yaşında olan Ceyhun Atuf Kansu’ya aittir.(1)
İşte o 29 Ekim akşamı saat 18.45’te Anayasa’nın ilk maddesinin “Türkiye Devleti’nin yönetim şekli cumhuriyettir” şeklinde değiştirilmesi teklifi Meclis’te oylamaya sunularak 20.30’da kabul edilir. Meclis sıralarında “Yaşasın Cumhuriyet” nidaları yükselirken Milli Mücadelenin merkezi olan Ankara’da 101 pare top atışıyla Cumhuriyetin ilan edilişi duyurulur.
