Avrupa Birliği'ndeki (AB) siyasi partilere bağışlanan paranın dörtte biri aşırı sağ, aşırı sol ve popülist hareketlere gidiyor ve gelecek hafta yapılacak kritik Avrupa Parlamentosu seçimleri öncesinde bu partilerin mali kaynaklarını milyonlarca euro arttırıyor. Anketlerin katı muhafazakâr, Avrupa şüphecisi ve Rusya yanlısı partilere desteğin artacağını öngörmesi üzerine Guardian ve araştırma grubu Follow the Money'nin başını çektiği 26 medya ortağı, AB'de siyasetin finansmanına ilişkin bugüne kadarki en kapsamlı analizi yayınladı.
Sağcılar 97 milyon euro topladı
25 ülkede 200'den fazla partinin yıllık raporlarından veriler derlendi. Veriler, 2019-2022 yılları arasında yapılan tüm özel bağışların her 4 euro'sundan 1 euro'suna denk gelen 150 milyon euro'nun popülist partilere ve en aşırı siyasi görüşlere sahip olanlara gittiğini gösteriyor. Aşırı sağcı gruplar 97 milyon euro'dan fazla para topladı, bu da her 7 euro'luk paranın 1 euro'suna denk geliyor.
Proje, aşırı sağcıları milliyetçi ve otoriter bir ideolojiye sahip olarak tanımlayan araştırma grubu The PopuList ile aynı parti sınıflandırmasını kullandı. Çoğu ülke partilerin özel ve kamu kaynaklarından elde ettikleri toplam geliri beyan etmelerini zorunlu kılarken, kurallar büyük farklılıklar gösteriyor ve bazı üye devletlerde finansman bir kara kutu niteliğinde. Bu ülkelerin dörtte üçü bağışların arkasındaki kişi ya da işletmelerin kimler olduğuna dair hiçbir bilgi yayınlamıyor ya da sadece kısmi veriler yayınlıyor.
Yolsuzluk riski var
Partiler kendi ülkelerinin kurallarına uysalar bile şeffaflık açığı mevcut. Araştırmada herhangi bir suiistimal belirtisine rastlanmadı ancak Avrupa Parlamentosu tarafından siyasi partilerin finansmanıyla ilgili olarak yaptırılan önemli bir çalışma, şeffaflık eksikliğinin yolsuzluk risklerine yol açabileceği sonucuna vardı. Raporda, “Tüm AB üye ülkeleri bağışların raporlanması ve kamuoyuna açıklanmasına ilişkin düzenlemeleri kabul etmiş olsa da neyin raporlanması ve neyin açıklanması gerektiği önemli ölçüde farklılık gösteriyor. Düşük raporlama ve yüksek şeffaflık eşikleri arasında genellikle çarpıcı bir tutarsızlık var ve ortalama 2 bin 400 euro eşiği potansiyel yolsuzluk riskleri taşıyor” denildi.
Avrupa siyasi partileri ve sistemleri konusunda uzman ve Nottingham Üniversitesi'nde karşılaştırmalı siyaset alanında doçent olan Fernando Casal Bértoa, “Hiçbir şey partilerin yasanın gerektirdiğinden daha ayrıntılı bilgi yayınlamasını yasaklamıyor. Ama neredeyse hiç kimse bunu yapmıyor. Partiler şeffaflıkla ilgilenmiyor. Bunun kendilerini sınırlayacağını düşünüyorlar" dedi.
Verilere göre, diğer finansman biçimleri, özellikle üyelik ve partinin kendi siyasetçileri ya da yetkilileri tarafından yapılan bağışlar dahil edildiğinde, sertlik yanlısı ve popülist partiler 2019-2022 yılları arasında toplanan paranın beşte birini, yani neredeyse 500 milyon euro ele geçirdi. Aşırı sağ partiler için bu miktar 200 milyon euro'ya yakın.
Fransa'da siyasi yelpazenin uçlarında yer alan üç parti mali destekte dramatik bir artış yaşadı. Sağda Reconquête ve Marine Le Pen'in Ulusal Rallisi ve solda La France Insoumise, 2019 yılında Fransa'da toplanan kamu dışı paranın sadece yüzde 13'ünü alırken, Emmanuel Macron'un cumhurbaşkanlığı için Le Pen ile ikinci turda karşılaştığı 2022 yılında bu oran yüzde 38'e ulaştı. Analiz, aşırı sağ, aşırı sol ve popülist partilerin bir araya geldiğinde Slovenya, İtalya, Polonya, Macaristan, Portekiz ve Yunanistan'da kamu dışı fonların yarısından fazlasını çektiğini gösteriyor.
Seçimi birinci sırada tamamlama yolundalar
Macaristan'da 14 yıldır iktidarda olan ve devlet fonlarının azalmasını sağlayan Fidesz partisi 2022 yılında kamu dışı fonların yüzde 55'ini aldı. Anketler milliyetçi ve aşırı sağcı partilerin Macaristan'ın yanı sıra Avusturya, Fransa, İtalya, Hollanda ve Polonya'nın da aralarında bulunduğu sekiz AB ülkesinde daha seçimi birinci sırada tamamlama yolunda olduğunu gösteriyor.
Macaristan Başbakanı Viktor Orbán, bu ayın başlarında Madrid'de düzenlenen aşırı sağcı bir mitingde, “yurtseverlerin Brüksel'i işgal etmesi” çağrısında bulunan bir video mesajı yayınladı ve oradaki yetkililerin kitlesel yasadışı göçü serbest bırakmaktan ve çocuklarımızı cinsiyet propagandasıyla zehirlemekten sorumlu olduklarını söyledi. Polonya'da Fidesz'in yakın müttefiki olan ve bu yılın Nisan ayına kadar iktidarda bulunan Mateusz Morawiecki başkanlığındaki aşırı sağcı Hukuk ve Adalet Partisi, 2022 yılında kamu dışı tüm fonlardan yüzde 44 pay aldı.
Çoğu ülkede, devletten gelen para şu anda en önemli gelir kaynağı. Kamu dışı para İspanya, Macaristan ve Portekiz'de mevcut finansmanın dörtte birinden azını, İrlanda ve Belçika'da ise yaklaşık yüzde 15'ini temsil etmektedir. Bağışların hakim olduğu diğer ülkelerde, devlet katkıları hala önemli. Örneğin, Almanya ve Hollanda'da kamu fonları 2022 yılında siyasi partilerin aldığı paranın yaklaşık yüzde 45'ini temsil etti.
