Küçük bir Hırvatistan şehri olan Osijek, son yirmi yılda Avrupa'da sıcaktan ölümlerin en sık yaşandığı yer. Lancet dergisindeki araştırmada bilim insanları Avrupa'nın en büyük 854 şehrinin sıcaklık ve ölüm verilerini analiz etti. Sıcak nedeniyle hayatını kaybedenlerinin çoğunun Hırvatistan’da yaşayanlar olduğu ortaya çıktı. Ancak tüm bu tehlikeye rağmen ölüm oranlarının neden bu kadar yüksek olduğu konusunda çok az araştırma yapıldı.
"Riskli dönemler daha uzun sürmeye başladı"
Doktorlar ve bilim insanları, sağlık krizinin sanıldığından çok daha büyük olduğunu, halkın sıcağın tehlikelerinin farkında olmadığını ve politikacıların krizin daha da kötüleşmesi ihtimaline hazırlıksız olduğunu söylüyor. Hırvatistan Meteoroloji Servisi’nin iklim bilimcisi Lidija Srnec "Geçen yüzyılda bazı riskler vardı, ancak o kadar kötü değildi. Fakat bugüne yaklaştıkça riskli dönemler daha fazla ve daha uzun sürmeye başladı” dedi
Karbon kirliliği atmosferi tıkayıp güneş ışığını bir sera gibi hapsetmesi sonucu Avrupa şiddetli sıcaklıkla kavruluyor. Geçen yaz tüm kıtada 70 bin kişi sıcaktan öldü ve 2023 kayıtlara geçen en sıcak yıl oldu. Hırvatistan'ın Sırbistan sınırına yakın olan 100 bin nüfuslu şehri Osijek, bu sıcaklardan etkilenmesi gereken bir şehir olarak öne çıkmıyor.
Yaşlı sayısı fazla
Şehrin bulunduğu tarımsal Slavonya bölgesi, başkent Zagreb'den daha sıcak. Ancak yine de turist merkezi Dalmaçya kıyıları kadar sıcak değil. Osijek’teki sağlık hizmetleri yerel halka göre sıradan. 2013’te AB’ye katılan Hırvatistan’daki yaşlı sayısı yükselmeye devam ediyor.
Sulak alanları ve yeşilliği bol
Osijek'in doğası da gizemli görünüyor. Zira şehir Tuna Nehri'nin 19 kilometre aşağısında akan Drava Nehri'nin kıyısında yer alıyor ve Avrupa'nın en büyük sulak alanlarından biri olan Kopački Rit'e bakıyor. Avusturya-Macaristan imparatorluğunun yönetimi altındayken şehre birçok park inşa edildi ve yeşil alanları oldukça geniş. Tüm bu çevresel faktörler, sıcaklığı yumuşatmasıyla biliniyor ancak insanların sıcak çapmasından ölmelerinin önüne geçemiyor. Andrija Stampar Halk Sağlığı Eğitim Enstitüsü'nden Matijana Jergović, "Osijek yeşil alanlarla dolu” dedi ve sık sık kendisinin de nehir kenarına ve ormanlara gittiğini söyledi.
Nem faktörü
Doktorlar ölü sayısını fazla olmasına yönelik bazı teoriler öne sürüyor. İlk olarak Osijek'i çevreleyen su kaynakları fazla hareketli değil ya da durağan. Bu da havanın nemli olmasına neden oluyor. Nemin fazla olması terin daha az buharlaşmasına ve vücuttan ısı çekmesine neden olur. Bilim insanları, dünyanın bazı bölgelerinde ısı ve nemi oluşturan sıcaklıkların insan vücudunun kaldırabileceği sınırı aşabileceğini söylüyor. Lancet dergisindek araştırmanın başyazarı Pierre Masselo, çalışmada nemi hesaba katmadıklarını söyleyerek “Epidemiyolojik açıdan bakıldığında nem, ölümlerde doğrudan büyük bir rol oynamıyor gibi görünüyor, ancak bir tepki olduğu inkar edilemez” dedi.
Kronik hastalıklar etkili olabilir
Doktorlar, kronik hastalığı olanlar için sıcaklığın sessiz bir katil olduğunu söylüyor. Sıcak günler zayıf bedenleri aşırı çalışmaya iter ve iyileşmesini engeller. Sonuç ise yalnızca istatistiklerde ortaya çıkan aşırı ölüm oranlarında ani bir artıştır. Bilim insanları bu durumun Osijek'te iki şekilde gerçekleşebileceğini söylüyor. Hırvatistan'ın 1991'de Yugoslavya ile yaptığı bağımsızlık savaşı sırasında zarar gören Osijek'te, halkın sağlığı savaş döneminden kalma hastalıkları olabilir ve sıcak havaya daha az toleranslı olmalarına neden olabilir.
Beslenme faktörü
Beslenme başka bir faktör olabilir. Hırvatistan, Avrupa'da fazla kilolu ve obez insan oranının en yüksek olduğu ülke. Osijek ve diğer Slav şehirleri orta Avrupa'ya yakın yağlı bir mutfak kültürüne sahip. Osijek’teki restoranların menüsü yağlı ve damar tıkayan lezzetlerle dolu. Şehrin yaşlı sakinleri geleneksel olan yağlı domuz sosisinden vazgeçemiyor ve bu beslenme şekli sıcak hava koşullarına hiç de uygun bulunmuyor.
Kendi sera gazı kirliliğini azaltmanın ötesinde Hırvatistan'ın sıcaklık artışı üzerinde çok az kontrolü var. Uzmanlar ülkenin sıcak hava dalgaları sırasında hayat kurtarmak için vatandaşlarını uyarmasının ve kontrol etmesinin önemli olduğunu söylüyor. Hırvatistan sağlık bakanlığı, Lancet'in çalışmasından haberdar olduğunu ancak özel olarak Osijek'in neden bu kadar kötü etkilendiğini analiz etmediğini söyledi. Zaten bir erken uyarı sistemi ve ısı korumasına yönelik tavsiyelerin bulunduğunu söyleyen bakanlık Isı-sağlık eylem planının ne zaman yayınlanacağı açıklamadı.
