Volodimir Zelenskiy, Salı akşamı NATO liderleriyle yapacağı görüşme öncesinde oldukça gergindi. Ukrayna Cumhurbaşkanı, günün erken saatlerinde ülkesine üyelik konusunda net bir zaman çizelgesi verilmesi konusunda isteksiz davranıldığını düşünüp sinirlendi.
Zelenskiy Batılı liderleri kızdırdı
Bloomberg'in haberine göre Zelenskiy'nin bu çıkışı Ukrayna'nın Rus işgaline karşı savunmasına milyarlarca dolarlık silah ve yardım akıtan ortakları kızdırdı.
Vilnius'ta, ABD Başkanı Joe Biden'ın oteline döndüğü akşam yemeğinde, orada bulunan bir kişiye göre diğer liderler Zelenskiy'e net bir mesaj iletti. Zelenskiy'e sakinleşmesi ve paketin tamamına bakması gerektiği söylendi. Ukrayna'ya nihai üyelik için yenilenmiş bir taahhüt verilirken G7'den yeni güvenlik garantileri de sunuldu. Ertesi gün verilen bu mesajın yerine ulaştığı görüldü.
Minnettarlık görmek istiyoruz
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace ertesi sabah gazetecilere yaptığı açıklamada "Hoşumuza gitse de gitmese de insanlar minnettarlık görmek istiyor. Ülkeleri silah ve mühimmat stoklarını bırakmaya ikna ediyorsunuz" diye ekledi.
Bloomberg, perde arkasındaki bu çekişmeleri, zirveye katılan ve özel görüşmelerden bahsettikleri için isimlerinin açıklanmasını istemeyen bir düzineden fazla diplomat ve yetkiliyle yapılan görüşmelere dayandırdı.
NATO liderleri Vilnius'a vardıklarında Ukrayna'nın üyelik teklifi konusunda ince eleyip sık dokumaya çalışıyorlardı: İlerleme gibi görünen ve Ukrayna'nın ilerleme olarak satabileceği ama temelde kendilerini nükleer silahlara sahip Rusya ile bir savaşa sürüklenmeye daha fazla yaklaştırmayacak bir dil arıyorlardı.
Estonya Dışişleri Bakanı Margus Tsahkna verdiği bir mülakatta "Ukraynalıların hayal kırıklığını anlıyorum" dedi.
Zirve öncesinde Ukrayna'ya sempati duyan diplomatlar Kiev'in üyelik konusunda gerçekçi taleplerde bulunduğunda ısrar ediyorlardı. Ancak Ukrayna yönetiminin kamuoyuna yaptığı açıklamalar aksini gösteriyordu.
NATO için resmi davet beklentisi
Dışişleri Bakanı Dmytro Kuleba Salı günü Bloomberg Televizyonu'na verdiği mülakatta Ukrayna'nın zirvede NATO'ya katılması için resmi bir davet almayı umduğunu, üyelik ve beraberinde gelen kolektif savunma taahhütleri ancak savaş sona erdikten sonra resmiyet kazanacak olsa bile bunun gerçekleşmeyeceğini söyledi. Diğer diplomatlar bunun asla gerçekleşmeyeceğini kaydetti.
Bloomberg Television'dan Annmarie Hordern'e konuşan Kuleba, "Siyasi irade eksikliği vardı" dedi.
Biden ve Scholz ileri gitmekten çekindi
En önemlisi de ABD ve Almanya'nın Ukrayna'nın ittifaka katılması yönündeki taahhüdün geri çekilmesinde ısrar etmeleriydi. Bildirinin önceki taslakları Ukrayna'nın nihayetinde ittifaka katılması için daha net bir yol öneriyordu ancak Biden ve Olaf Scholz çok ileri gitmekten çekindiler.
Biden Pazartesi akşamı Vilnius'a indiğinde, üyelik yolundaki dil hala belirlenmemişti. Ertesi gün, Ukrayna ekibi metnin karara bağlanmaya yakın olduğunu ve bundan hoşlanmayacaklarını duydu. Tartışmayı tekrar kendi lehlerine çevirmek için provokatif bir tweet atmaya karar verdiler.
Gönderi kesinlikle müzakerecilerin dikkatini çekti, ancak etkisi ters yönde oldu. Amerikalılar özellikle sinirlenmişti. İngilizler durumu yatıştırmak için araya girerken Almanlar da alternatifler üretmeye çalıştı.
Durumun raydan çıkma tehlikesi karşısında Zelenskiy'nin özel kalem müdürü Andriy Yermak, ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan'ı aradı ancak Ukraynalılar gelmeden önce metin yine de onaylandı.
Zelenskiy eleştirilerle yüz yüze kaldı
Zelenskiy zirveye ulaştığında, haddini aştığını açıkça ifade eden diğer bazı liderlerin açık eleştirileriyle karşılaştı.
Kiev'in daha ateşli destekçileri arasındaki endişe, müttefiklerin Ukrayna'nın üyeliğine yönelik muğlak bir taahhüdün askeri saldırıya karşı yeterli koruma sağlamadan Rusya'yı kışkırttığı 2008 yılındaki hatayı tekrarlayacakları yönündeydi.
İsveç ve Ukrayna cephesi
Washington'daki German Marshall Fund'da jeopolitik analist olan Kristine Berzina "NATO, Ukrayna'nın üyeliğine daha önce var olmayan iki koşul ekleyerek Ukrayna'ya soğuk baktığı izlenimini veriyor. Bu, NATO'nun bir gece önce İsveç'in teklifi üzerinde anlaşmaya vararak kabul ettiği işi geri alıyor ve zirve bildirisindeki diğer Ukrayna yanlısı ve çok sert Rusya dilini yumuşatıyor"
İhtiyatlı olmakta ısrar edenlerden bazıları Avrupa savaş tarihini ve özellikle de geçen yüzyılın başlarında ulusların uzun soluklu çatışmalara nasıl sürüklendiğini hatırlıyor.
Ayrıca Ukrayna'daki savaşın nasıl sona ereceği ve Ukrayna topraklarının bir kısmının Rus güçleri tarafından işgal edilmesi olasılığı da karmaşık bir durum. Bazı diplomatlar NATO üyeliğinin tetiklenmesine yönelik açık bir taahhüdün nihai müzakereleri zorlaştıracağından endişe duyuyorlardı.
Ancak aynı zamanda, birlikteliği yansıtmanın gerekliliğine dair kolektif bir anlayış da vardı.
Letonya Başbakanı Krisjanis Karins Bloomberg Televizyonuna verdiği bir başka mülakatta Zelenskiy'nin yemekte "asla yalnız olmadığını" söyledi ve "Düşmanlık yoktu, herkes benzer bir dil konuşuyordu" ifadelerini kullandı.
Savaş sırasında üyelik olmaz
Karins ayrıca "İttifak savaş sırasında herhangi bir ülkeyi yanına almayacaktır, çünkü bu NATO'yu derhal bir savaşın içine sokacaktır" sözlerini kaydetti.
Zelenskiy, Çarşamba sabahı Scholz ile görüşmeye giderken, özellikle de Ukrayna yanlısı Rishi Sunak ve Ukrayna hava kuvvetlerine F-16 savaş uçakları konusunda Ukraynalı pilotları eğitme çabalarına öncülük eden Hollandalı Mark Rutte ile kıyaslandığında hala soğuk görünüyordu.
O aşamaya gelindiğinde her iki tarafın diplomatları Zelenskiy'nin önceki günkü çıkışını, geçmişte işe yarayan ancak bu kez yaramayan, müzakerede riskleri arttırmak için tasarlanmış tanıdık bir manevra olarak değerlendiriyordu. Ukrayna Devlet Başkanı zirve öncesindeki haftalarda defalarca zirveye gelmemekle tehdit etmişti.
Zelenskiy ve değişen tonu
Öğle saatlerinde gazetecilere konuştuğunda Zelenskiy'nin tonu değişmişti.
Zelenskiy gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bazılarının küresel savaştan korktukları için NATO üyeliğimiz hakkında konuşmaktan korktuklarını anlıyoruz. Ukrayna, toprakları güvende olduğunda birliğe ancak katılabileceğini kabul ediyor" diye ekledi. Ardından müttefiklerin attığı adımlar için minnettar olduğunun altını çizdi.
Biden'dan Zelenskiy'e üyelik mesajı
Çarşamba günü ilerleyen saatlerde Zelenskiy'nin yanında duran ve Ukrayna renklerinde bir kravat takan Biden, "İhtiyacınız olanı almanızı sağlayacağız ve NATO'ya resmi üyeliğinizi kutlayacağımız toplantıyı yapacağımız günü sabırsızlıkla bekliyorum"
