Vladimir Vladimiroviç Putin'in Rusya'sını anlamak, tıpkı Komünist Komiserlerin ve ondan önceki Çarların Rusya'sını anlamak gibi, yabancılar için her zaman zor oldu. Kremlin, güç üzerindeki tekelini korumak, niyetlerini gizlemek ve yalanları yaymak için önemli devlet kaynakları harcıyor. 28 yıl boyunca CIA'in gizli servisinde çalışan John Sipher Putin'in Rusya'sını yazdı.
Baskısı geçmişte kalmadı
Yakın zamanda Kremlin eleştirmeni Vladimir Kara-Murza rejimi eleştirdiği için 25 yıl hapis cezası aldı. Moskova'daki yabancı diplomatlar ve gazeteciler baskıcı gözetim, yıldırma ve dezenformasyonla karşı karşıya. TIME'ın haberine göre Wall Street Journal muhabiri Evan Gershkovich'in tutuklanması ve Batı medyasına aktarılan yanlış bilgi seli, KGB baskısının geçmişte kalmadığını açıkça ortaya koydu. Sonuç olarak Batı, Kremlin'in amaçları hakkında temel bir kavrayış geliştirmek için genellikle casuslara ve iltica edenlere bel bağladı. Profesyonel istihbarat servisleri, Batı'da kamuoyunun kolayca ulaşabileceği türden bilgileri ortaya çıkarmak ya da çalmak zorunda kaldı.
"Putin ölse bile KGB varlığını sürdürür"
Bu Rus casuslar geçen yüzyıl boyunca Batılı liderlere tutarlı bir hikaye anlattılar. Kremlin'in devlet içinde şeytani bir yapı tarafından desteklendiği ve güvenlik servisleri yok edilene kadar Rusya'nın uluslar topluluğunun sorumlu bir üyesi olamayacağı konusunda tekrar tekrar uyardılar. Sovyetler Birliği 40 yıl önce ölmüş olsa da, Vladimir Putin, iç muhalefeti hapse atıp öldüren ve batıya karşı bir siyasi savaş yürüten baskıcı güvenlik sistemini yeniden yarattı. TIME’ın haberine göre, Putin yarın ölse bile KGB devleti varlığını sürdürür.
CIA ile arasındaki fark ne?
Amerikan Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA), akademisyenlerin, gazetecilerin, diplomatların erişemediği ya da teknik yollarla toplanamayan belirli programlara ve gruplara erişim sağlamak için dünyanın dört bir yanında casuslar ve kaynaklar istihdam ediyor. CIA ile gizlice işbirliği yapanların motivasyonları da insanlar kadar çeşitli. Kaynaklar macera, para, aileleri için yardım, patronlarına karşı intikam ya da bir süper güce yardım etmenin getirdiği ego tatmini peşinde olabilir.
Rusya'da durum farklı. Gizli Rus kaynakları neredeyse her zaman Batı'ya yardım etme seçimini kendi sistemlerinin kötü olduğu ve yok edilmesi gerektiği sonucuna vardıktan sonra yapıyor. Genellikle kültürlerine ve anavatanlarına duydukları sevgiyi dile getirirler. Ruslar en kararlı kaynaklar arasında yer alıyor. Bunlar genellikle ülkelerinin en iyi ve en zeki insanlarıdır.
"İzole ve paranoya ile yaşıyor"
Geçen aylarda Putin için güvenli iletişim kurmaktan sorumlu olan Gleb Karakulov Kazakistan'da bir iş gezisindeyken kaçtı. Karakulov Kremlin'in Federal Koruma Servisi'nde yüzbaşıydı. Birimi Putin'in gittiği her yerde onu korumak ve güvenli iletişimini sağlamaktan sorumluydu. Putin'le birlikte 180'den fazla yurtdışı seyahatine çıktı. Karakulov yakın zamanda verdiği bir röportajda "Başkanımız bir savaş suçlusu haline geldi" yorumunda bulundu. Putin'i izole ve paranoyak olarak tanımladı. Putin'in cep telefonu ya da internet kullanmadığını, aynı odada bulunacak kişilerin iki haftalık bir karantinaya tabi tutulmasında ısrar ettiğini ve uçaklardan kaçındığını, genellikle zırhlı bir trenle seyahat ettiğini söyledi. Karakulov'a göre, "Aldığı tüm bilgiler sadece kendisine yakın insanlardan geliyor. Yani bir tür bilgi boşluğu içinde yaşıyor. Patolojik olarak hayatı için korkuyor. Kendisini aşılmaz bir karantina bariyeri ve internetten hiçbir bilgi alamamakla çevrelemiş durumda" dedi.
"Sistemin doğasında kötülük var"
1980 yılında üst düzey KGB subayı Victor Sheymov ABD'ye iltica etti. Sheymov, diğer pek çok şeyin yanı sıra, KGB'nin Papa'yı öldürme planları, KGB'nin Afganistan Devlet Başkanı'na düzenlediği suikastın ayrıntıları ve ABD hükümetini yıkıp yeni, güvenli bir diplomatik tesis inşa etmek için milyarlar harcamak zorunda bırakan Moskova'daki Amerikan Büyükelçiliği'ne yapılan büyük teknik sızma hakkında istihbarat verdi. Sheymov parlak bir analistti ve başarılı bir ABD'li işadamı oldu. KGB'nin içindeyken gizli dosyalara erişimi olan Sheymov, Sovyet sistemini inceledi ve sorunun liderliğin yolsuzluğundan çok daha fazlası olduğu sonucuna vardı. Sheymov "Sistemdeki kötülük temeldi, sistemin doğasında vardı. KGB'nin Sovyet halkını savunması gerekiyordu ama savunmuyor. Onlara ve tüm dünyaya karşı çalışıyor" dedi. Kendisi ve ailesi yakalanma ve ölüm riskini göze aldı.
"Rusya defalarca tecavüze uğradı ve yağmalandı"
New York'taki KGB misyonunun başı Sergei Tretyakov 2000 yılında eşi ve kızıyla birlikte ABD'ye iltica etti. Birleşmiş Milletler'e ve diplomatlarına Sovyet sızmasının ayrıntılarını aktardı. Rus istihbarat servislerinin en üst basamaklarına çıkmaya aday görünen bir figürdü. Tretyakov başlangıçta Sovyetler Birliği'nin çöküşüne yol açan değişikliklerin yeni, demokratik ve güçlü bir Rusya'ya yol açacağı konusunda iyimserdi. Ancak kısa sürede umudunu yitirdi. TIME'ın haberine göre Tretyakov "Ülkeyi ne tür insanların yönettiğini ve yönetmekte olduğunu ilk elden gördüm. Onlara hizmet etmenin ahlaksızlık olduğu sonucuna vardım. Rusya, liderleri tarafından defalarca tecavüze uğradı ve yağmalandı. Ben bu süreci Rus halkının bir grup ahlaksız suçlu tarafından soykırıma uğratılması olarak adlandırıyorum. Verdiğim istihbarat bilgilerinin sadece hiçbir iyileşme belirtisi göstermeyen, tamamen yozlaşmış siyasi sisteme katkıda bulunmak için kullanıldığını fark ettim" ifadelerini kullandı.
Demokrasilerde güvenlik servisleri vatandaşlarını korumak için vardır. Rusya'da ise tek amaçları rejimi iktidarda tutmak. Devrimci köklerden gelen ülkeler genellikle ulusal güvenlikten ziyade güçlü bir rejim güvenliği sistemi yaratırlar. Yönetimleri gayrimeşrudur ve herhangi bir iç muhalefeti yok etmek için güçlü bir kuvvete ihtiyaçları vardır. Ülkeye maliyeti ne olursa olsun liderlik üzerine koruma sağlarlar.
Batı Rusya'yı nasıl görüyor?
Rus güvenlik servisleri devlet içinde hesap vermeyen bir devlete dönüştü. Eski KGB subayı Vladimir Putin'in yönetim sistemi sayesinde bugün hala iyi pozisyondalar. Kremlin savaşla meşgul. Batı bunu yıkım, sabotaj, ajitasyon, dezenformasyon ve hatta suikasttan oluşan amansız bir siyasi savaş biçiminde deneyimliyor. Rus vatandaşları siyaset yapamıyor ve hafif bir eleştiri için bile hapsedilme ya da vatan haini olarak öldürülme tehdidi altında.
Batılı liderler ve diplomatlar uzun zamandır Kremlin'le birlikte çalışarak sistemi değiştirmenin yollarını arıyor. Ukrayna savaşı nihayet pek çok kişiyi Putin'in asla değişmeyeceğine ikna etti. Yıllar boyunca gelen yüzlerce Rus sığınmacı dinlenmiş olsaydı, Putin'in yanlış sisteminde reform yapmanın kötü bir iş olduğunu 2022'den çok önce anlaşılmış olurdu. Rus güvenlik servisleri halk üzerindeki gücünü koruduğu sürece Rusya, asla güvenilir olamayacak.
