Plastik su şişesi endüstrisi patlama yaşıyor. Yeni bir rapora göre, dünya çapında her dakika 1 milyondan fazla şişe su satılıyor ve sektör yavaşlama belirtisi göstermiyor. Küresel şişelenmiş su satışlarının 2030 yılına kadar neredeyse iki katına çıkması bekleniyor.
Ancak Birleşmiş Milletler Üniversitesi Su, Çevre ve Sağlık Enstitüsü tarafından yayınlanan ve sektörün küresel etkilerini analiz eden rapora göre, sektörün muazzam küresel başarısının büyük bir çevresel, iklimsel ve sosyal maliyeti var. Rapora göre, yılda milyarlarca plastik şişenin doldurulmasına yardımcı olmak için çıkarılan yeraltı suları içme suyu kaynakları için potansiyel bir tehdit oluşturuyor. Bu durum dünyadaki plastik kirliliği krizini beslerken, sektörün büyümesi dikkatleri birçok ülkede umutsuzca ihtiyaç duyulan kamusal su altyapısını finanse etme fikrinden uzaklaştırıyor.
Dünyanın en hızlı büyüyen sektörlerinden biri
Araştırmacılar 109 ülkeden elde edilen verileri analiz ederek şişelenmiş su sektörünün 2010-2020 yılları arasında satışlarda yüzde 73'lük bir büyüme kaydettiğini ve dünyanın en hızlı büyüyen sektörlerinden biri olduğunu ortaya koydu. 2021 yılında küresel şişelenmiş su satışları 350 milyar litreye ulaştı ve tahmini 270 milyar dolar değerindeydi. 2030 yılına kadar bu rakamın 500 milyar dolara yükselmesi bekleniyor.
Şişelenmiş su dünya genelinde oldukça popüler, ABD, Çin ve Endonezya en büyük tüketiciler. Küresel olarak Güney'deki ülkeler pazarın yaklaşık yüzde 60'ını temsil ediyor. Rapora göre, bölgelere bağlı olarak şişelenmiş su içmek için önemli ölçüde farklı motivasyonlar var. Temiz musluk suyunun yaygın olarak bulunduğu daha zengin ülkelerde, şişelenmiş su genellikle bir lüks olarak görülüyor ve musluk suyundan daha sağlıklı ve daha lezzetli olarak kabul ediliyor.
Su sıkıntısı yaşanan bölgelerde faaliyet gösteriliyorlar
Bazı şirketler halihazırda içme suyu sıkıntısı yaşanan bölgelerde faaliyet gösteriyor. Ayrıca, şişelenmiş su şirketlerinin su çıkarmasının olası olumsuz etkilerinden endişe duyan topluluklarla da çatışmalar yaşanmaktadır. Örneğin şu anda BlueTriton Brands olarak bilinen Nestlé Waters Kuzey Amerika, uzun süren kuraklıktan muzdarip olan Kaliforniya eyaletinden su çıkarması nedeniyle eleştirilere maruz kaldı.
Rapor, ABD'de Nestlé Waters'ın 2020 yılında Florida Springs'ten her gün 3 milyon litre su çıkardığını, Fransa'da ise su şirketi Danone'nin Fransız Alplerindeki Evian-les-Bains'ten günde 10 milyon litreye kadar su çıkardığını belirtiyor. Uluslararası Şişelenmiş Su Birliği sözcüsü, "Şişelenmiş su üretiminde çok fazla su kullanıldığına dair yanlış iddia yaygın bir efsanedir" dedi ve ABD'ye atıfta bulunarak, "Şişelenmiş su üretiminde son derece az miktarda su kullanıldığını ülkenin toplam su kullanımının sadece %0,01'i olduğuna bakarak görebiliriz" diye ekledi.
Plastik kirliliği dalgası
Rapora göre, şişelenmiş su endüstrisi 2021 yılında yaklaşık 600 milyar plastik şişe ve kap üretti. Bu da yaklaşık 25 milyon ton plastik atığın ortaya çıkmasına neden oldu. Bu atıkların çoğu geri dönüştürülmüyor ve çöplüklere gidiyor. Bu atık yığını o kadar devasa ki, her yıl New York'tan Bangkok'a uzanan 40 tonluk bir kamyon hattını doldurmaya yetiyor.
Fosil yakıtlar, üretiminden bertarafına kadar ağır bir karbon ayak izine sahip olan plastiklerin büyük çoğunluğunun ham maddesi. Eski bir ABD Çevre Koruma Ajansı bölge yöneticisi olan ve şu anda Beyond Plastics grubunun başkanlığını yürüten Judith Enck, plastikleri iklim katili olarak nitelendirdi.
Ayrı bir 2021 raporuna göre, plastik endüstrisi bir ülke olsaydı, dünyanın en büyük beşinci sera gazı yayıcısı olurdu. Rapora göre, doğada çözülmesi bin yıla kadar sürebilen plastik su şişelerinin yaklaşık yüzde 85'i atık oluyor. Ayrıca okyanusa karışarak deniz yaşamı için ciddi bir tehdit oluşturan geniş bir plastik atık girdabına katkıda bulunuyorlar. Bu ayın başlarında yayınlanan bir çalışma, dünya okyanuslarının, toplandığında yaklaşık 2,3 milyon ton ağırlığa ulaşan yaklaşık 171 trilyon plastik parçacıktan oluşan bir plastik parçacığı tarafından kirletildiğini ortaya koydu.
Hala bir çözüm bulunamadı
Araştırmada yer almayan Uluslararası Kirleticileri Ortadan Kaldırma Ağı'nın bilim ve teknik danışmanı Therese Karlsson CNN'e yaptığı açıklamada, "Zehirli kimyasallar içeren ve sızdıran plastik şişelerle su dağıtımına bu kadar bağımlı olan bir sisteme kilitlenmeye devam etmemiz son derece endişe verici" dedi. Plastik şişelere daha çevreci alternatifler arayışı devam etse de, raporda hala çığır açan bir çözüm bulunmadığı belirtiliyor.
Bazı şirketler fosil yakıtlar dışındaki malzemelerden yapılan ve daha hızlı parçalanan alternatifleri araştırıyor ancak Enck bunların sorunu çözme olasılığının düşük olduğunu söyledi. "Gerçek şu ki, biyo-bazlı plastiklerin çoğu biyolojik olarak parçalanamıyor" diyen Enck, "Plastik kirliliği krizinin tek gerçek çözümü, tek kullanımlık plastiklerin üretimini ve kullanımını tamamen azaltmaktır" diye ekledi.
