Avrupa Parlamentosu seçimlerinde Marine Le Pen'in aşırı sağcı Ulusal Birlik (RN) partisi karşısında ezici bir yenilgi alan Fransa Cumhurbaşkanı pazar akşamı beklenmedik bir şekilde erken genel seçim ilan etti. Macron, şok bir hamleyle önümüzdeki 30 gün içinde yapılacak bir erken parlamento seçimi çağrısında bulundu.
Macron'un AP milletvekili Valérie Hayer başkanlığındaki merkezci listesi, Avrupa'da yapılan ankette %14,8 ila %15,2 arasında bir oy oranına ulaştı; bu oran, partinin başkan adayı 28 yaşındaki Jordan Bardella olan RN'nin aldığı %32-%33'lük oy oranının yarısından daha az. Macron 2022'de yeniden seçildi ve 2027 baharında yapılacak bir sonraki başkanlık seçimlerinde aday olamayacak.
Macron'un gerekçeleri nelerdi?
Cumhurbaşkanı kararın ciddi ve ağır bir karar olduğunu ancak aşırı sağcı partilerin kıtanın her yerinde ilerlediği gerçeğine boyun eğemeyeceğini söyledi. Bunu “bir güven oyu” olarak tanımlayan Macron, Fransa'nın seçmenlerine ve Fransız halkının kendileri ve gelecek nesiller için en iyi seçimi yapma kapasitesine inandığını söyledi. Macron "Demokrasimize, egemen halkın söz sahibi olmasına güveniyorum. Mesajınızı ve endişelerinizi duydum ve bunları cevapsız bırakmayacağım" dedi.
Fransa Cumhurbaşkanı'nın merkezci koalisyonu 2022 seçimlerinde parlamento çoğunluğunu kaybetti ve o zamandan beri 49/3 olarak bilinen tartışmalı bir anayasal aracı kullanarak mecliste oylama yapılmadan yasa çıkarma yoluna başvurdu. Analistler uzun zamandır RN'nin Avrupa seçimlerinde aldığı ağır yenilginin ardından parlamentoda ciddi güçlüklerle karşılaşacağını, gensoru önergeleri ve hükümetin düşmesi gibi ihtimallerin gündeme gelebileceğini öngörüyordu. Ancak pazar günkü dramatik hamle büyük bir riskti: Macron'un partisi daha fazla kayıp yaşayabilir, cumhurbaşkanlığı döneminin geri kalanını etkili bir şekilde aksatabilir ve potansiyel olarak Marine Le Pen'e daha fazla güç verebilir. Cumhurbaşkanı bunu Fransız seçmenler için varoluşsal bir seçim olarak sundu: Gerçekten aşırı sağ tarafından yönetilmek istiyor musunuz?
Macron'un çoğunluğu elde edeceğine güvenmesi pek mümkün görünmüyor. Geçmişte RN'nin ilerlemesini engelleyen cumhuriyetçi cephe neredeyse yok olma noktasına gelecek kadar zayıfladı ve Macron'un popülaritesi sürekli düşüşte. Ancak çoğu analist, aşırı sağcı partinin daha fazla milletvekili çıkarmasına rağmen, muhtemelen çoğunluğu sağlayacak kadar sandalye kazanamayacağını tahmin ediyor. Bu da bir sonraki parlamentonun şimdikinden daha dağınık ve etkisiz olabileceği anlamına geliyor. Eğer RN iyi bir sonuç alırsa ve örneğin Bardella'ya başbakanlık teklif edilirse, hükümette geçirilecek iki buçuk yıl aşırı sağı da sevimsiz hale getirmek için yeterli bir süre olabilir.
Seçimler nasıl ve ne zaman yapılacak?
Fransız anayasasının 12. Maddesi cumhurbaşkanlarına, parlamento ile yürütme arasındaki kalıcı ve uzlaşmaz farklılıklar gibi siyasi krizleri çözmek için ulusal meclisi feshetme yetkisi veriyor. Seçmenlerin meclisin feshini takip eden 20 ila 40 gün içinde sandık başına gitmesi gerekiyor. Bu seçimlerin ilk turunun 30 Haziran'da, ikinci turunun ise 7 Temmuz'da yapılması planlanıyor. Paris'in temmuz sonunda Olimpiyat oyunlarına ev sahipliği yapacağı düşünüldüğünde, Macron için yoğun bir kaç hafta olacak.
Ulusal Birlik nasıl tepki verdi?
Bardella, Macron'u erken parlamento seçimlerine çağıran ilk kişi oldu ve tahminlerin açıklanmasının ardından destekçilerine Fransız seçmenlerin “değişim arzusunu dile getirdiğini” söyleyerek "Ülke kararını verdi ve dönüşü yok" dedi. Partinin lideri ve cumhurbaşkanı adayı Le Pen, Beşinci Fransız Cumhuriyeti kurumlarının mantığına uygun olan bu kararı memnuniyetle karşılayacağını söyledi. Le Pen partisinin Fransız halkının önümüzdeki yasama seçimlerinde kendilerine güvenmesi halinde iktidarı almaya hazır olduğunu söyleyerek "Ülkeyi yeniden ayağa kaldırmaya hazırız. Fransız halkının çıkarlarını savunmaya hazırız" dedi.
Erken fesih daha önce yaşandı mı?
Daha önceki cumhurbaşkanları 1962, 1968, 1981 ve 1988'de olmak üzere parlamentoyu feshetmişlerdi; bu dönemlerde cumhurbaşkanının görev süresi yedi yıl, parlamentonun görev süresi ise sadece beş yıldı ve bu da devlet başkanının kendisini sık sık mecliste muhalif bir çoğunlukla karşı karşıya bulduğu anlamına geliyordu. Bu durum her zaman kendi lehlerine işlemedi; 1997'de dönemin merkez sağ cumhurbaşkanı Jacques Chirac erken seçim çağrısında bulundu ancak solun çoğunluğu kazanmasıyla beş yıl boyunca “birlikte yaşamak” zorunda kaldı.
O zamandan beri hiçbir cumhurbaşkanı parlamentoyu feshetmedi, bunun nedeni kısmen 2000 yılında cumhurbaşkanlığı ve parlamento dönemlerinin eşzamanlı hale getirilmesi ve o zamandan beri seçmenlerin her gelen cumhurbaşkanına parlamento çoğunluğu vermesiydi Ta ki Macron yeniden seçilene kadar.
