Fransız Senatör Mélanie Vogel tecavüzün yasal tanımının değiştirilmesini ilk kez yaklaşık bir yıl önce önermişti. Ancak aradığı reformun gerçekleşmesi için Fransız toplumunu derinden sarsan korkunç bir suçun işlenmesi gerekti. Fransa ve tüm dünya, 51 erkeğin 71 yaşındaki Gisèle Pelicot'a tecavüz suçlamasıyla yargılanmasını dehşetle izledi. Gisèle Pelicot, yıllarca kendisine ilaç veren ve baygınken onunla cinsel ilişkiye girmek üzere internetten birilerini bulan kocası da dahil toplamda 51 erkek tarafından tecavüze uğradı. Sanıkların hepsi en fazla 20 yıl hapis cezasıyla karşı karşıya. Dava Fransa'yı kadınlara yönelik şiddet ve ayrımcılığın failleri hakkında zor sorularla yüzleşmeye zorlarken, Vogel'in tecavüz tanımına rızanın da dahil edilmesi için verdiği mücadeleye de ivme kazandırdı. Vogel, “Burada söz konusu olan, kadın bedeninin kullanılmaya hazır olmadığını ortaya koyacak çok önemli bir algı değişikliğidir” dedi.
Vogel'in suç tasarısı aylarca yasal belirsizlik içinde kaldıktan sonra reform için ivme kazandı ve şimdi yeni ve güçlü bir müttefik bulmuş gibi görünüyor: Adalet Bakanı Didier Migaud. Vogel Migaud Politico'ya yaptığı açıklamada yasanın geçme ihtimali konusunda iyimser olduğunu söyledi. Pelicot, davadaki işlemlerin kamuya açıklanmasını talep ettikten sonra Fransa'da beklenmedik bir feminist ikon haline geldi. Mahkemede konuşan Pelicot, bunu toplumu değiştirmeye kararlı olduğu için yaptığını söyledi. Pelicot "Tecavüze uğradığınızda utanırsınız, ama utanması gereken biz değiliz, onlar" dedi.
Suçluların sıradan profilleri dikkat çekiciydi
Davanın Fransa genelinde yarattığı şok dalgaları hem davanın büyüklüğünden hem de sanıkların rahatsız edici derecede sıradan profillerinden kaynaklandı. Olaylar sırasında yaşları 22 ila 67 arasında değişen bu adamların çoğu dikkat çekici görünmüyordu, toplumlarında olumsuz bir üne sahip değillerdi ve bahçıvanlıktan belediye meclis üyeliğine kadar gündelik işlerde çalışıyorlardı. Bazılarının avukatları, Pelicot'un karşılaşmalar sırasında bilincinin kapalı olmasına rağmen, bu erkeklerin çift tarafından paylaşılan bir cinsel fetişe katıldıklarını düşündüklerini savundu. Bu avukatlar, tecavüzün yasal tanımında her iki tarafın da rızasının aranması gerekliliğinin açıkça belirtilmediği gerçeği etrafında yasal bir savunma oluşturdular.
Halihazırda Fransız yasaları tecavüzü “şiddet, zorlama, tehdit ya da aniden gerçekleştirilen her türlü cinsel penetrasyon eylemi ya da oral-genital eylem” olarak tanımlıyor. Sanıklardan altısını savunan avukat Guillaume de Palma mahkemede yaptığı savunmada, "Tecavüz niyeti yoksa bu tecavüz sayılmaz. Fransa'da niyetin kanıtlanması gerekir" dedi. Fransız Yeşiller üyesi Vogel, kanıtların miktarı göz önüne alındığında, bu savunmanın kabul göreceğine inanmıyor. Bununla birlikte, bu savunmanın kullanılmaya çalışılmasının, tecavüz tanımının rızayı da içerecek şekilde yeniden düzenlenmesi ihtiyacını vurguladığını belirtiyor. Vogel "Davanın medyada yer alması ve avukatlar tarafından kullanılan savunma, bunun bir kusur olduğunun altını çizdi ve bugün toplum artık bu kusura tahammül etmiyor" diye ekledi.
Fırsat penceresi
Tecavüzün yeni bir tanımının yapılmasını destekleyenler, mevcut fırsat penceresinden yararlanılması gerektiğini vurguluyor. Sol görüşlü France Unbowed partisinden bir milletvekili olan ve tecavüzün yeniden tanımlanması için bir teklif de sunan Sarah Legrain, Fransa'daki siyasi istikrarsızlık ve Migaud'nun görevde ne kadar kalacağına dair soru işaretleri ışığında bu konuda hızlı hareket edilmesi gerektiği konusunda ısrar etti. Legrain, “Şu anda bu fikri destekleyen bir bakanımız var ama burada kalacak gibi görünmüyor ve sonrasında ne olacağını bilmiyoruz” dedi.
Diğer AB ülkelerinde de benzer sorun var
Fransa, şok edici bir tecavüz vakasının ardından rıza tanımını değiştirmek üzere harekete geçen ilk Avrupa ülkesi değil. İspanya, La Manada adlı bir WhatsApp grubunun parçası olan beş erkeğin 2016 yılında Pamplona'daki boğa koşusu festivali sırasında bir gence toplu tecavüz etmekten suçlu bulunmalarının ardından daha hafif bir suç olan cinsel istismar suçundan hüküm giymeleri sonrasında suçun yasal tanımı değişti. Dava haberi ülke çapında protestolara yol açtı. O dönemde savunuculuk grupları ilk kararın, tecavüzün rızaya dayalı bir tanımının olmamasının bir sonucu olduğunu söyledi. İspanya Eşitlik Bakanı Irene Montero, 2022 yılında sanığın rızasını kanıtlamasını gerektiren bir yasa çıkardı.
Diğer Avrupa ülkeleri de son yıllarda “sadece evet, evet demektir” şeklinde cinsel rıza yasaları çıkardı. Avrupa'daki 31 ülkenin mevzuatını inceleyen Uluslararası Af Örgütü, 19 ülkenin mevzuatını tecavüzü rıza olmaksızın cinsel ilişki olarak tanımlayacak şekilde değiştirdiğini açıkladı. Avrupa Birliği içinde 15 ülke tecavüzün rızaya dayalı tanımını benimserken, 12 ülke hala şiddet veya tehdit kanıtı istiyor. Komisyon'un tüm üye ülkelerin rızaya dayalı olmayan cinsel ilişkiyi ceza hukuku kapsamında tecavüz olarak sınıflandırmasını öngören teklifi, aralarında Fransa'nın da bulunduğu bazı üye ülkelerin muhalefeti nedeniyle reddedildi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron daha sonra yaptığı açıklamada Fransız hukukunun yeniden tanımlanmasını desteklediğini ancak bu konuyu Avrupa'nın ayrıcalığı olarak görmediğini belirtti.
