Güneydoğu Asya’da son yılların en yaygın ve ölümcül ekonomik suç ağlarından biri haline gelen “scam endüstrisi”, bölge ülkelerinin ekonomik ve siyasi dokusunu dönüştürerek “dolandırıcılık devleti” (scam state) olarak adlandırılan yeni bir dönemi başlatmış durumda. Myanmar’daki KK Park adlı devasa kompleksin dinamitlerle yıkılması bunun en çarpıcı örneklerinden biri oldu. The Guardian bölgede yaşananları mercek altına aldı.
Patlamalardan günler önce iş merkezlerinin boşalmaya başladığı KK Park’ta; ofis blokları, çok katlı hastane, restoran kompleksleri, spor salonları ve yurtlar birer birer yıkıldı. Myanmar cuntasının yaptığı açıklamaya göre, bölge bir zamanlar on binlerce kişinin zorla çalıştırıldığı dünyanın en büyük dolandırıcılık merkezlerinden biriydi.
Ancak operasyon sembolik kaldı. Kompleksin yöneticileri çoktan kaçmış, yüzlerce işçi sınırı aşarak kaçmayı başarmış, 2 bin kişi gözaltına alınmıştı. Yaklaşık 20 bin zorla çalıştırılmış işçinin ise kaybolduğu düşünülüyor. Bu arada scam merkezleri KK Park’ın gölgesinde faaliyetlerini sürdürmeye devam ediyor.
'Scam state' kavramı: Devletin içine sızan bir yasa dışı ekonomi
Uzmanlara göre küresel ölçekte milyarlarca dolar üreten dolandırıcılık ağı artık o kadar büyüdü ki, bazı ülkeler için tıpkı 'narco-devlet' benzeri bir yapı ortaya çıktı:
- Scam state: dolandırıcılık ekonomisinin devlet kurumlarına nüfuz ettiği, siyaseti ve ekonomiyi dönüştürdüğü bir düzen.
- Narco-devlet: Uyuşturucu ticaretinin devlet kurumlarına nüfuz ederek siyaseti, güvenliği ve ekonomiyi belirlediği, suç örgütleriyle devlet yapısının iç içe geçtiği yönetim biçimi.
Güneydoğu Asya’da gerçekleştirilen operasyonlar ise uzmanlara göre büyük ölçüde “politik tiyatro”. Harvard Üniversitesi Asya Merkezi’nden Jacob Sims durumu şöyle özetliyor:
“Bu bir ‘vur kaç’ oyunu ama köstebek vurmak istemiyorsunuz. Sektör çok kârlı olduğu için gerçek bir tasfiye niyeti yok.”
Sims’e göre son beş yılda dolandırıcılık faaliyetleri, küçük ölçekli e-posta sahtekârlıklarından çıkarak endüstriyel düzeyde bir ekonomik modele dönüştü. “Mekong alt bölgesi için en baskın ekonomik motor haline geldi. Sadece ekonomik değil, politik olarak da en etkili güçlerden biri" ifadelerini kullandı.
Myanmar, Kamboçya ve Laos hükümetleri Guardian’ın sorularına yanıt vermedi. Myanmar ordusu daha önce scam faaliyetlerini “kökten yok etmeye çalıştığını” söylemiş, Kamboçya ise güçlü kişiler tarafından desteklenen dev bir siber suç ağı olduğu suçlamalarını “temelsiz” ve “sorumsuz” olarak nitelendirmişti.
70 milyar doları aşan küresel bir dev: “Pig-butchering” dolandırıcılıkları
Endüstrinin merkezinde “pig-butchering” olarak bilinen yöntem bulunuyor. Dolandırıcılar, çevrimiçi ilişkiler kurarak mağdurların güvenini kazanıyor; ardından sözde kripto para yatırımları üzerinden kişileri tüm varlıklarını yatırmaya ikna ediyor.
Yeni teknolojilerle yöntemler giderek sofistike hale geldi:
- Yapay zekâ ile çok dilli sohbetler
- Deepfake video aramaları
- Gerçek borsaların birebir kopyası web siteler
Bir araştırma, mağdurların ortalama 155 bin dolar kaybettiğini gösteriyor. Çoğu tüm birikiminin yarısından fazlasını kaybediyor.
Bu ölçekteki kazançlar, endüstriyi neredeyse narkotik ticaretiyle yarışır hale getirmiş durumda. Tahminler 70 milyar dolardan yüz milyarlarca dolara kadar çıkıyor.
Mekong ülkelerinde dolandırıcılık ekonomisi resmi ekonominin %40’ına ulaştı
2024’ün sonunda Mekong ülkelerindeki scam operasyonlarının yıllık gelirinin 44 milyar dolar olduğu tahmin ediliyordu. Bu, bölgenin resmi ekonomisinin yaklaşık %40’ına denk geliyor. Uzmanlar bunun “temkinli” bir tahmin olduğunu ve hızla arttığını belirtiyor.
Küresel Organize Suçlarla Mücadele Girişimi’nden Jason Tower’a göre sektör yalnızca birkaç yılda patladı:
“2021’de küresel bir pazar bile denemezdi. Bugün 70 milyar doları aşan uluslararası bir suç piyasası.”
Kamboçya’da ABD Adalet Bakanlığı’nın geçtiğimiz ay el koyduğu bir kripto para havuzu 15 milyar dolar değerindeydi. Bu, ülkenin ekonomisinin neredeyse yarısı.
Hukuksuz bölgelerde devasa altyapı kuruldu
Dolandırıcılık kampüsleri genellikle çatışma bölgelerinde veya düşük denetimli sınır hatlarında kuruluyor.
Laos’ta yetkililere göre Golden Triangle özel ekonomik bölgesinde 400’e yakın merkez bulunuyor.
Cyber Scam Monitor topluluğu, Kamboçya genelinde 253 şüpheli tesis tespit etti.
Birçok kompleks yüzlerce dönümlük alana yayılıyor ve herkesin göreceği açıklıkta faaliyet yürütüyor. Tower’a göre bu dev kampüsler devlet yapılarının ne kadar derin sızma yaşadığını gösteriyor:
Siyaset, devlet ve suç ağları iç içe
Bölgede çok sayıda üst düzey isim bu ağlarla bağlantı iddialarıyla karşı karşıya: Tayland maliye bakan yardımcısı, Kamboçya’daki scam operasyonlarıyla ilişkilendirilen iddialar nedeniyle Ekim’de istifa etti. İngiltere ve ABD tarafından yaptırımla hedef alınan Chen Zhi, Kamboçya başbakanına danışmanlık yapıyordu.
Myanmar’da scam merkezleri silahlı grupların önemli finans kaynaklarından biri haline geldi. Filipinler’de bir belediye başkanı, görevdeyken yönettiği dev scam merkezi nedeniyle müebbet hapse mahkûm edildi.
Tower, bölgenin yeni düzenini şöyle tanımlıyor:
“Bu kadar yüksek profilli, diplomatik pasaport taşıyabilen, devletlerde danışmanlık yapan suç örgütü liderleri… Küresel ölçekte zarar veren bir yasa dışı piyasada böylesi bir dokunulmazlık, benzeri görülmemiş.”
Kaynak: Gazete Oksijen
